Евгениј Еков: Предавањето на посмртните останки на Гоце Делчев на Скопје е предавство

Во пресрет на 120-годишнината од смртта на апостолот на македонските Бугари, агенцијата БГНЕС објави фотографии со коските на Гоце Делчев. За прв пат бугарскиот читател и гледач ќе може да види уникатна фотографија. На фотографијата е прикажан отворениот саркофаг во кој се чувале посмртните останки на апостолот во периодот од 1923 до 1946 година. Тоа се черепот на Гоце Делчев и коските на неговите нозе и раце.

„За прв пат прикажуваме уникатни 52 кадри кои ја раскажуваат приказната за предавството поврзано со посмртните останки на водачот на ВМОРО Гоце Делчев од Софија до Скопје пред 77 години. Фотографиите раскажуваат и за глутницата бугарски и македонски предавници , сите со заеднички бугарски корен“, вели во интервју за БГНЕС Евгениј Еков, главен експерт во дирекцијата „Централен државен архив“ при Државната агенција „Архив“.

На 4 мај 2023 година се навршуваат 120 години од убиството на Гоце Делчев во село Баница, Серско.

Станува збор за уникатни негативи кои содржат фотографии од префрлањето на коските на Гоце Делчев од Софија во Скопје на 7 и 8 октомври 1944 година.„Овие негативи останаа во архивите без да бидат прикажани поради грижата на совест на владеачката структура во Бугарија во текот на првите 45 години по 9 септември и невниманието на останатите. Значи 77 години“, вели експертот.

„Тие се уникатни затоа што овој настан досега беше претставен само со две фотографии од весник и од сеќавањата на учесниците, кои исто така ќе бидат прикажани во нивната „величественост“ и од бугарска и од југословенска страна. Откритието е нова страница во историјата на Гоце Делчев. Исто така, учесниците во овој предавнички чин ќе бидат осудени на срамниот столб на предавството“, нагласи Еков.

Тажната приказна за посмртните останки на Гоце Делчев

За прв пат бугарскиот читател и гледач ќе може да види уникатна фотографија. На неа е прикажан отворениот саркофаг во кој се чувале смртните останки на апостолот на македонските Бугари од 1923 до 1946 година. Тоа се черепот на Гоце Делчев и коските на неговите нозе и раце. Самите останки имаат долга и тажна историја. По убиството во селото Баница (4 мај 1903 г.), Гоце Делчев заедно со другиот војвода Димитар Гуштанов, биле погребани во дворот на црквата во селото. Во 1906 година, Михаил Чеков извадил дел од коските на Гоце Делчев, бидејќи торзото не било распаднато. По долго патување овие коски пристигнале во Пловдив, а потоа и во Софија по Првата светска војна. Во 1923 година се предадени на чување на Илинденската организација, обединувајќи ги ветераните од ослободителните борби на Бугарите во Македонија и Одринско“, рече Евгениј Еков.

По налог на властите во Народна Република Македонија е изработен нов саркофаг од претставникот на Дебарската школа Насте Мирчевски. „Всушност, ова е саркофагот во кој и денес се наоѓаат коските во камениот гроб во дворот на црквата Свети Спас во Скопје“, објаснува експертот.

Приказната за предавството

Дебатата за тоа каква ќе биде судбината на Македонија по Втората светска војна продолжува во текот на целиот период од 1941 до 1944 година. Тогаш македонските комунисти го наметнуваат своето мислење дека Словените во Македонија не се ниту Бугари ниту Срби, туку се посебна нација. БРП (комунистите) на чело со Георги Димитров ја прифаќаат оваа теза и почнуваат буквално да ги наметнуваат своите позиции со оган и меч. Дел од легитимирањето на теоријата на македонизмот е и пренесувањето на коските на Гоце Делчев.

Иницијативата за предавање на коските на Гоце Делчев, колку и да звучи неверојатно, не потекнува од македонска страна, како што се шири, туку од истакната личност од редовите на БРП (комунисти) и претседател на Илинденската организација Стефан Аврамов од Чирпан.

Еден чист Бугарин предава на Скопје друг чист Бугарин“, потенцира Евгениј Еков.

Стефан Аврамов многу внимателно го крие предавството во своите биографии. Тој беше првиот што ја покрена идејата за нивно пренесување уште во октомври 1944 година. Требаше да поминат цели две години за да можат водачите на Софија и Скопје да се разберат и да стигнат до датумот 7-8 октомври. 1946 година.

Во Бугарија дури има натпревар кој е поголем предавник. „Титулата“ на Стефан Аврамов е оспорувана од Христо Калајџиев, претседател на Македонскиот национален комитет. „Како резултат на тоа, се појавува многу долго писмо од Стефан Аврамов, кое е хроника за неговите заслуги во предавањето на коските на Гоце Делчев и опис на неговите обиди да ги убеди роднините, главно сестрите на Гоце Делчев, да се согласат да го предадат На крајот, како резултат на големите притисоци, вклучително и од властите предводени од Кимон Георгиев и В’лко Червенков, зет на друг познат „Македонец“ Георги Димитров, била донесена одлука коските да се предадат“, рече Еков.

Глутница предавници

Лицата на предавниците се запечатени на негативите што ја претставуваат „прославата“, како што тогаш била наречена жалосната поворка.Таа тргнува од Македонскиот дом на улица „Пиротска“, поминува низ централната улица „Трговска“ која не постои денес, на нејзиното место е изграден Партискиот дом на БКП.

Освен Стефан Аврамов и Христо Калајџиев, го гледаме и Кирил Петрушев – министер за труд во Република Македонија, кој е шеф на делегацијата; Амбасадорот Никола Ковачевиќ – Бугарин од денешна Северна Македонија, кој си го менува името од Ковачев; ген. Кирил Михајловски Груица, еден од набрзина произведените генерали на диктаторот Тито, чие партизанско име доволно зборува за неговата ориентација; Диме Бојановски – Дизе – министер за трговија и поранешен бербер од Прилеп; Лазар Станев, претседател на Народниот фронт во Скопје.

Во Народниот театар, каде што се одржува „прославата“, во ложата до македонските гости се премиерот Кимон Георгиев и министерот за информации Димо Казасов. За комплетирање на сликата, говорот за делото на Гоце го прочитал идниот академик Тодор Павлов. Меѓу учесниците кои можеме да ги видиме на фотографиите се и „еден човек кој долго време живеел на бугарска софра, но потоа во 70-тите се преселил во Скопје“ – Лика Чопова-Јурукова, внука на Гоце Делчев од неговата сестра Руша Чопова. На церемонијата присуствувала и „најжестоката и полна со омраза кон Бугарите претседателка на Антифашистичката федерација на жените на Народна Република Македонија, Вера Ацева, која поради злосторствата што ги извршила со убивањето Бугари во родниот Прилеп, подоцна полудела. “.

„Ова е глутницата бугарски и македонски предавници, сите со заедничко бугарско потекло, кои на почетокот на октомври го извршија предавството со коските на Гоце Делчев од Софија до Скопје“, нагласи Евгениј Еков.

После тоа, ковчегот со коските отишол во Република Македонија: поминал низ Дупница, Горна Џумаја, Свети Врач, Петрич, оттаму влегувал преку Струмица, Велес, Штип и на 11 октомври 1946 година саркофагот бил поставен во камената крипта, каде што е и денес.

Дела и документи

Покрај негативите, откриен е и документ. Станува збор за мотивационо писмо на шефот на делегацијата за пренесувањето на коските, Кирил Петрушев, кое е испратено до Владата на Народна Република Македонија. Тој го приложил протоколот бр. 37 од 7 октомври 1946 година за прием и доставување на посмртните останки, за да биде зачуван во владината архива.

„Самиот протокол ги содржи имињата на националните предавници. Од македонска страна – Кирил Петрушев, Диме Бојановски и Лазар Танев. Од бугарска страна се веќе споменатиот Стефан Аврамов, како претседател на Акцискиот комитет за пренос на коските, потпретседателот на истиот Комитет, познатиот македонист од Пиринско, Михаил Сматракалев, секретарот Георги Абаџиев, членовите Христо Миладинов, Радој Спасов, Петар Трајков – познат терорист во српската служба и Лика Чопова Јурукова. Посрамен документ кој ги обвинува за злосторство против бугарската национална историја и меморија не може да има. Подолу се потписите и на македонските и на бугарските национални предавници“, потенцира Евгениј Еков за БГНЕС.