(Видео) Музејот во Ќустендил чува 96 негативи на фотографии од револуционерното движење на македонските Бугари

Ликовите на револуционерите од Илинден-1903 се зачувани на стаклени плочки Lumiere, кои се чуваат во музејот во Ќустендил. Иако се стари 120 години, тие се со одличен квалитет, јавува дописникот на БГНЕС за регионот.

Стаклените плочки се во две големини, фотографиите се дело на Анастас Новев, а ќустендилскиот уметник Богомир Лазов ги зачувал. Сликите се копирани од нив.

Четите најчесто се фотографирани во областа Сенокос над селото Жиленци, пред или по нивното враќање од Македонија, како и во самиот град Ќустендил, кој се сметал за „Порта кон Македонија“.

„Во Регионалниот историски музеј-Ќустендил се чуваат 96 стаклени плочки (негативи – забелешка изд.) на фотографии од ослободителното движење на македонските Бугари. Плочките се откриени во истражување во крајот на 60-тите години на минатиот век, потоа се купени од ќустендилецот Богомир Лазов“, вели историчарот доц. д-р Ангел Џонев.

Колекцијата е обработена и сите фотографии се датирани, со придружни информации за самиот негатив. Фотографот Анастас Новев, кој ја фотографирал оваа колекција, ги опишал самите негативи со краток текст: која е четата, а исто така и датумот, кога е направена фотографијата.

„Од 96-те негативи, 35 се од периодот на Илинденско-Преображенското востание од 1903 година, т.е. повеќе од една третина од негативите се поврзани со настаните од пред 120 години“, истакна доц. д-р Џонев.

Куриозитет е што фотографот Новев ги фотографирал комитите во природна средина, во областа Сенокос над ќустендилското село Жиленци. Во летото 1903 година, Ќустендил не можел да ги собере сите комити, од едноставна причина што биле во огромен број, па било неопходно повеќето од нив да направат камп во областа Сенокос. Во летото на 1903 година четите се собрале таму, се опремиле, ги осветиле знамињата и потоа тргнале кон Македонија“, вели проф.Јонев.

Историчарот е категоричен дека не може да се зборува за ослободително движење на македонските Бугари без Ќустендил и ќустендилско.

„Уште во 1878 година во градот се развивале посебни процеси, кои не се карактеристични за внатрешноста на Бугарија, бидејќи Ќустендил останал на периферијата, во пограничниот појас, поради што бил наречен „Порта кон Македонија“. Во Ќустендил во 1878 година функционира ЦК на Кресненско-разложското востание, тука дошле Натанил Охридски, Стефан Стамболов, Никола Обретенов – сите членови на овој востанички комитет“, вели историчарот.

Од 1896 до 1934 година во Ќустендил функционира граничен пункт на Внатрешната македонско-одринска револуционерна организација (ВМОРО) – најдолготрајниот документиран пункт во минатото.

По формирањето на четничкиот институт на прагот на 20 век, низ Ќустендил не поминуваат само обични личности, оружје, литература, опрема, туку и чети. Борбените групи патуваат, влегуваат, излегуваат на пат кон Македонија. Во Ќустендил најчесто се опремуваат, ги облекуваат униформите и влегуваат во соодветните околии.

„Кога била донесена одлуката за востанието од 1903 година, веќе на крајот на јануари, почнале да преминуваат четите. Прва била четата на Борис Сарафов. Неговата чета е на еден од негативите. Верувам дека е снимен на враќање од востанието. Во негативите покрај Борис Сарафов и Даме Груев, се запечатани лицата и на Ѓорче Петров, чија чета од 120 луѓе поминала низ Ќустендил во јули 1903 година. Тогаш биле собирани чети од 100 до 400 луѓе. Во месец септември била собрана чета под раководство на поручник Сотир Атанасов, кој во тој месец направи три обиди да ја заземе Крива Паланка“, вели доц. д-р Џонев.

Друга чета е онаа на Никола Дечев, во нејзините редови е поетот Јулиус Август Розентал, кој го дал животот во овие борби. Меѓу другите чети се оние на Аргир Манасиев, поручникот Топчев, Атанас Мурџов, Владислав Ковачев и други, или поинаку кажано, за време на востанието во Ќустендил „врие“.

И има многу извештаи за сликањето на овие чети, се верува дека во тоа време ги фотографирале двајцата ќустендилски фотографи – Анастас Новев и Иван Колев.

Новев е од село Коњаво, кон крајот на 19 век го отворил своето ателје во Ќустендил, а е во роднинска врска со шефот на поштата Марко Секулички, очигледно бил ангажиран од него да ги фотографира четите.

Историјата на овие негативи е љубопитна, се претпоставува дека првично ги чувал самиот фотограф, последователно кутијата со стаклените негативи се наоѓа во канцеларијата на локалните македонски добротворни друштва, можеби тоа се истите негативи кои подоцна се нашле кај Богомир Лазов, кој тврди дека ги купил во 1945 година од производител на гробни фенери.

Со купувањето на преостанатите негативи, Лазов практично ги спасил.

„Стаклените негативи се во две големини: 24 x 18 см.На една од овие чинии е фотографирана четата на Владислав Ковачев, во која тогаш бил поручникот Борис Дрангов. Втората големина е поголема – 21×27 cm.

Куриозитет е тоа што стаклените негативи се од познатиот бренд Lumiere, и тие го задржале својот врвен квалитет 120 години по нивното создавање“, заклучува историчарот доц. д-р Ангел Џонев.