Двојазичниот модел во училиштата во Босилеград е насочен против бугарштината

Пишува: Иван Николов, КЦ Босилеград за БГНЕС

Септември во Босилеград е секогаш тажен и безнадежен месец.

Вкупно 43 деца есенва ќе започнат во градинка – 26 во градот и 20 во околните села. Тие целосно ќе учат на српски јазик. Нивниот матичен бугарски јазик воопшто не е застапен. За средина за која во сите други случаи се тврди дека населението е 95% бугарско, ова е вистинско злосторство. Наместо токму овде да се нагласи наставата по мајчин јазик, кога се совладуваат основните поими и се формира мисловниот процес на детето, комуникацијата и активностите со најмладите се одвиваат целосно на српски јазик!? Најзаслужни за ова се родителите, но и надлежните во општината, Националниот совет и градинката. За разнишаната национална самодоверба на идните Босилеградци целосно се одговорни Националниот совет и управниците, кои инаку даваат мислења и практично се работодавци на директорката на градинката. Тие барем треба да бидат свесни дека воспитувач и педагог кој не ја разбира улогата и важноста на мајчиниот јазик за воспитувањето и образованието на децата не заслужува да се занимава со оваа професија.

Во градот и околните 36 села годинава само 38 првачиња ќе го тргнат во прво одделение на Основното училиште. Од нив само 7 ќе учат во т.н „Бугарски паралелки“, а останатите 29 ќе учат во „српски“!? Од вкупно 319 ученици во Основното училиште, само 47 целосно учат на бугарски јазик, но се разбира дека, како службен јазик ги изучуваат и српскиот јазик и литература.

Во Гимназијата од 35 првачиња годинава 18 ќе учат на бугарски јазик. Инаку, од вкупно 141 средношколец, 45 учат целосно на бугарски, а останатите, напротив, учат на српски, но бугарскиот јазик и литература го изучуваат како посебен предмет и како мајчин јазик.

Во позадината на тридецениската воспоставена практика на сите матуранти, од бугарски и од српски паралелки, да конкурираат за места на бугарските универзитети, доделени по државен налог со уредба бр. 103, бројот на студенти кои целосно студираат бугарскиот јазик, особено во основно училиште, е занемарливо мал. Но, кога станува збор за бесплатното образование на бугарските универзитети, се пријавуваат сите, без разлика дали учеле во „бугарска“ или „српска“ паралелка и речиси секој успева да ги положи испитите и да се запише. Критериумите за бугарски јазик и литература и историја на Бугарија се прилично ниски и не е проблем да се снајдат кандидатите, особено во услови на „онлајн“ пријавување. Онлајн тестовите обично не се проблем. Проблемот е бугарската самосвест на студентите.

Проблем се и двоцифрениот број на студенти. Тие се резултат на масовната невработеност и немањето нормални услови за живот во последните три децении, кога младите во репродуктивна возраст беа принудени да ги напуштат своите родни места и да бараат подобри места за живеење.

Оние кои останаа се соочија со тежок избор. Иако сите деца и родители во Босилеград се Бугари по националност, а повеќето од нив имаат дури и бугарско државјанство, секоја година се соочуваат со избор кој јазик да го учат нивните деца – бугарски или српски! Во пракса, тоа е егзистенцијален избор – меѓу работа и невработеност, меѓу „патриотизам“ и „предавство“ и на крајот резултат на свесно култивиран и образован чалгаџиски систем и духовен примитивизам.

Живеењето во Србија бара добро да го знаеме официјалниот српски јазик. Ова никогаш не било спорно. Напротив, квалитетот на изучувањето на српскиот јазик беше на многу повисоко ниво кога образованието во училиштата се одвиваше целосно на мајчиниот бугарски јазик.

Проблемот не е во учењето на двата јазика. Проблемот е во националната самосвест што ја формираат јазиците, а тоа е многу посложено политичко, историско и национално прашање што се однесува на судбината и иднината на Бугарите во Западните покраини.

Во текот на изминатите децении, српскиот јазик стана стокхолмски синдром, што сериозно ја наруши националната самосвест на родителите, кои инаку зборуваат бугарски во секојдневниот живот и семејството, но кога нивните деца одат на училиште, ги запишуваат во српски паралелки!? Ако ги прашате зошто го прават тоа, тие ќе помрчат со наведната глава или ќе се разгорат подготвени за борба, но никој нема да може да даде ниту еден рационален педагошки, стручен или национален аргумент за нивната одлука, освен тенките сметки за вработување, социјална помош или само за некаков лажен душевен мир.

На овој начин родителите ја проектираат сопствената криза на идентитетот на децата и со тоа сериозно им го комплицираат животот. Времето брзо минува и младиот човек неминовно ќе се соочи со прашањето кој сум јас? Ова навидум едноставно прашање понекогаш може да се претвори во сериозна психолошка и животна драма – конфликт со себе, со роднините и околината. На примерот на македонските Бугари, гледаме дека ова прашање често прераснува во колективна психоза, чувство на вина од бугарското потекло и манија.

Претседателот на Националниот совет на бугарското малцинство и градоначалникот на Босилеград се повеќе им сугерираат на децата и на нивните родителите да се запишат во бугарските паралелки нудејќи им бесплатни учебници на бугарски и на српски јазик!? Што само по себе е глупост. Едното го исклучува другото. Затоа што да се биде градоначалник на општина со 90% бугарско население и да се биде претседател на Националниот совет на Бугарите и да се нема јасен став за прашањето за образованието на бугарски јазик значи дека нешто сериозно недостасува во вашата самосвест и образование. Оваа двосмислена и лицемерна „грижа“ за „дечињата“ е во спротивност со долгогодишната систематска политика што тие самите ја водат за депопулација и дебугаризација, продавање на природните ресурси на странски рударски компании, уништување на животната средина и на крајот блокирање на преговарачкиот процес за членство на Србија во ЕУ.

Да не се лажеме, формулата со „бугарска“ и „српска“ паралелка се наметна од никаде – затоа што на овој начин се отвораат двојно повеќе работни места за наставници и професори. Оваа формула на никаков начин не служи на образованието на учениците, туку пред се на интересите на наставниците, професорите и нивните работодавци. Како поинаку да се објаснат такви љубопитни случаи како, еден ученик, еден учител, едно селско училиште? А кога нема ниту еден ученик во селото, учителот вози по еден ученик со колата однекаде до некое зафрлено селско училиште, за да најде работа и училиштето да биде отворено?! Кого лажеме и дали некој се прашува како ова дете се чувствува затворено во училница само со својот учител, без соученици со кои нормално да се дружи и да се натпреварува?

Доколку управниците сакаа да направат нешто поразлично од она што им го оставија нивните комунистички претходници, тие едноставно ќе го откажат овој т.н. „двојазичен модел“ наметнат со одлука на Сојузот на комунистите на Србија уште во 1987 година, а работите да се вратат на свое место со враќање на бугарскиот како наставен јазик и српскиот како официјален јазик. Тоа што не го сторија тоа недвосмислено говори за продолжување на истата политика, чија крајна цел е заедно со мајчиниот бугарски јазик да се промени бугарската национална самосвест. Впрочем, статистичките податоци за топењето на бугарското население во Србија категорично ги изложуваат целите и ги покажуваат резултатите од оваа политика.

Без разлика, општествените и културно-образовните процеси го следат својот тек. Т.н „двојазичниот модел“ од 1987 година, наметнат токму во времето на Меморандумот на САНУ и подемот на српскиот национализам на Косово, почна сериозно да се распаѓа веќе на крајот на минатиот век. Младите генерации, и покрај нивната поделена национално самочувство, сепак толерантно добро зборуваа бугарски, а придавките од јужносрпско-шопско-торлашките говори постепено почнаа да опаѓаат, и покрај пропагандните напори на српските емисари да измислат српско/шопско малцинство кај нас и во Бугарија.

Откако бугарската влада го усвои 103 ПМС во 1993 година и ги отвори бугарски универзитети за Бугарите во странство, кандидатите што го продолжија своето високо образование во Бугарија од година во година, иако беше тешко, во нивното заматено национално самочувство сè уште се одвиваа некои процеси на разјаснување. Проблемот е што и кога ќе го завршат образованието во Бугарија, немаат каде да се вратат или не се добредојдени со бугарските дипломи. Дури и оние малкумина што се вратија во Босилеград се принудени повторно да си заминат, спасувајќи ги своите деца од хаосот во образованието – „двојазичниот модел“, поделбата на паралелките „бугарски“ и „српски“, дипломите за наставници „бугарски“ и „српски“ и професори, за и против политичките поделби итн.

По распадот на Југославија, а особено по заминувањето на Косово и Црна Гора, антибугарски воспитаните родители замолкнаа. Дури и децата на југословенската /просрпска/ номенклатура од бугарско потекло ги напуштија паролите за „српско“ Косово, „српска“ Црна Гора и „српска“ Македонија и бараа нивно остварување како бугарски граѓани. Не мал број од нив тргнаа по нивните деца да бараат работа во Западна Европа, а некои дури и трајно се населија во Бугарија.

Секојдневните контакти, интернет технологијата и медиумите делумно ги отфрлија митовите, ги изнесоа скриените вистини на виделина, а пропагандните идеолошки преклопувања од минатото се чини дека почнаа да се топат. Ќе поминат години, но следната генерација, веќе родена и израсната во Бугарија, сè повеќе ќе ги надминува проблемите со „средниот“ идентитет наследен од нивните родители.

Во Босилеград овој двоен идентитет исчезнува врз основа на биологијата. Ги нема комунистите и „ветераните“ кои положија вештачки венци и цвеќиња по повод „Денот на ослободувањето на Босилеград од бугарската фашистичка окупација“ во сувиот кревет на партизанската фонтана до споменикот на Левски. За нивните деца и внуци оваа церемонија е, најблаго речено, неразбирлива, досадна и непотребна.

Локалните управници кои сè уште се преправаат дека се демократи добро знаат дека немаат никаква врска со тоа. Тие знаат кој ги назначил, на кого се пријавуваат и што ги чека ако не ги следат наредбите. И да сакаат, немаат излез од мрежата во која и самите се заплеткаа, станувајќи заложници на политиката, која на крајот ќе им тропне на врата.

Има нешто многу страшно во светот во кој живееме – ние самите ја финансираме и спроведуваме политиката на сопствено уништување на сметка на другите!

Протагонистите на оваа политика можеби не ја разбираат, но нивните деца дефинитивно не сакаат да живеат во нивниот злобен свет. Немоќни да го променат, тие го избираат полесниот пат – ги пакуваат куферите и одат надвор, оставајќи ги родителите да ги живеат своите животи, заплеткани во мрежата на старите идеологии и митови за измислена туѓа слава и големина.