Македонските Бугари и Европа- бескрајната потрага по слободата! (2)

Број 2 — Статија во весникот „Револуционен лист“
„Македонскиот меморандум од 31 декември 1929 година до Друштвото на народите“
1 февруари 1930 година

Најсилното оружје на српската шовинистичка клика, која денес управува со Југославија, во нејзиниот поход против правата на Македонија, е нејзината теза дека Македонија е српска земја („Јужна Србија“), дека македонското население има српска свест, зборува српски, сака да остане во Србија и дека, ако постои македонско движење, тоа е создадено од Бугарската егзархија и бугарската влада.

Во научните кругови оваа српска пледоарија не наоѓа поткрепа, затоа што е очигледно невистинита и апсурдна. Македонско движење постоело уште пред да се создаде Егзархијата и Бугарското царство. Македонското движење беше значаен дел од општото движење на Бугарите за ослободување. На чело на апостолите на општобугарското духовно и политичко осамостојување стојат блескави имиња на чисти Македонци.

Но за поновите генерации во Западна Европа, за јавното мислење во земјите на победниците, српската пропаганда најде одредена поддршка.

Кон српската пропаганда се создаде поповолно расположение, бидејќи Србите беа во Големата војна на страната на победниците. Покрај тоа, српската кауза во Македонија се вклопуваше во максимата за неприкосновеност и светост на мировните договори. Штом еднаш било решено Македонија да биде во Србија, зошто да не се прифати дека тој источен македонски народ е навистина српски народ?! Во тој дух на вештачко самоослепување и политичко помрачување, дури и еден толку просветен човек како професор Масарик, претседател на Чехословачка, рекол дека не можело заради 500.000 Македонци да се загрози светскиот мир. За тие свои зборови, секако, Масарик подоцна се покаја, бидејќи правдата и вистината не зависат од мнозинство или малцинство. Исус Христос беше сам со своите ученици, мнозинството беше против него, но вистината и правдата беа на страната на малцинството – тие победија и го освоија светот.

На конференциите Србите секогаш настапуваат во сојуз со своите сојузници од Малото сојузништво – Чехословачка и Романија – и меѓусебно се поддржуваа. Тоа е пријателство на злосторници поврзани со заеднички интерес – да го бранат заграбеното. И токму поради тоа, Србите досега успеваа, со тешкотии и со непочтени средства, да прикажат дека македонско малцинство во Југославија не постои.

Со тој аргумент Србите и Малото сојузништво ги отфрлаа, речиси без разгледување, меморандумите и петициите на Националниот македонски комитет до Друштвото на народите. Тие го претставуваа комитетот како бугарска организација во Софија, која не можела да зборува во името на македонското население.

Се разбира, дипломатите во европските престолнини и во Женева уште помалку можеа да ја прифатат ВМРО како претставник на Македонија, бидејќи како нелегална организација немала право да седне на дипломатската маса. Но, ако зборуваме без лицемерие, ВМРО е илјада пати почиста и поневина од многу дипломати, на чии совести лежат масакри на народи и убиства на државни водачи. Ние, Македонците, особено негодуваме што, на пример, чувствителните Французи и Англичани подаваат пријателски раце на српските дипломати – докажани убијци не само на македонски студенти и борци за слобода, туку и на Стјепан и Павле Радиќ, па дури и на кралот Александар Обреновиќ и неговата сопруга, како и на ерцхерцогот Франц Фердинанд и неговата жена. До неодамна српските државници се срамеа од тоа убиство што ја предизвика Големата војна и негираа дека Пашиќ, Пера Живковиќ и другарите им радикали и воени лица, вклучително и Александар Караѓорѓевиќ, денешниот крал на Србите, знаеле и учествувале во Сараевскиот атентат. Денес, меѓутоа, во Сараево се открива споменик на Гаврило Принцип, убиецот, со учество на официјалните српски власти…

Значи, иако мотивите со кои беа отфрлeни Националниот македонски комитет и ВМРО како законски и официјални претставници на Македонија пред Друштвото на народите не беа суштински оправдани, формално гледано имаа тежина.

Во Женева рекоа: вистина е дека Националниот македонски комитет е избран од Македонци што избегале во Бугарија, но тие престанале да бидат југословенски поданици. Ако населението во Македонија сака да се претставува пред Друштвото на народите – нека испрати свои делегати. За ВМРО не дозволуваа ни збор да се спомене.

Дипломатите во Женева не сакаа да признаат дека легално претставништво на македонското население не можеше да се формира, бидејќи секој што би се осмелил да се нарече претставник на борбена Македонија веднаш беше уапсен и затворан како државен непријател.

И не само за време на диктатурата, туку и порано, кога постоеше Скупштина, на Македонците фактички им беше забрането да се претставуваат поинаку освен како „прави Срби“.

Од една страна, Друштвото на народите во Женева сака наводно да ги заштити малцинствата, вклучително и македонското, а од друга страна не сака да се меша во внатрешните работи на Југославија, дозволувајќи му на Белград да им забрани на Бугарите во Македонија да се нарекуваат Бугари, да се организираат како народност и да се претставуваат како малцинство.

Како да се излезе од овој маѓепсан круг?

Додека можеше, Македонскиот национален комитет ја осветлуваше светската јавност. ВМРО, исто така, не престануваше да се бори за правата на македонското население. Но легално претставништво на самото население немаше.

Секој ќе признае дека, ако се најдеше начин да се создаде такво легално претставништво, тоа ќе беше голем успех за македонското дело — почеток на нов период во развојот на борбата.

И ете, македонецот, кој со својата историја докажа дека не познава пречки кога станува збор за народната кауза, овојпат најде успешен излез.

Пред Главниот секретаријат на Друштвото на народите неодамна се појави делегација од двајца Македонци, на кои по неколку дена им се приклучи и трет. Тоа беа г. Димитар Шалев и г. Димитар Илиев, кои го потпишале поднесениот меморандум. Третиот беше г. Григор Анастасов.

Меморандумот, напишан во концизна форма, го изразуваше плачот на Македонија за народна правда. Тој стоеше на теренот на апсолутна законитост и бараше само едно – применување на заштитните одредби на меѓународните договори кон македонското малцинство во Југославија.

Меморандумот, истовремено, изјавуваше дека Македонија ги потврдува сите досегашни претставки и молби на Македонскиот национален комитет и бара тие да се признаат како израз на волјата на македонското население.

Овој меморандум направи огромен одек во цела Европа и во Америка, затоа што го задоволи едно барање што Главниот секретаријат на Друштвото на народите го изразуваше веќе десет години: „Дајте ни меморандум не од Софија, не од планините, туку од самата Македонија!“

И токму тоа е меморандумот на Македонците од декември 1929 година.

Меморандумот потекнува од Скопје и е поднесен до главниот секретар сер Ерик Драмонд на 31 декември. Го носи сопствениот потпис на господата Шалев и Илиев. Двајцата лично го предале документот. Отпатувале за Женева директно од Македонија со редовни пасоши како југословенски поданици.

Г. Димитар Илиев бил поранешен судија во Велес, а потоа адвокат во истиот град.
Г. Григор Анастасов е граѓанин на Кавадарци (Тиквешко), поранешен пратеник во Белградската Скупштина.
Г. Димитар Шалев е познат јавен дејател од Македонија, поранешен градоначалник на Скопје во српско време, гонет и затворан како Бугарин, но ослободен.

Сега се поставува прашањето: откако се појавија во Женева тројцата Македонци – ќе можат ли тие да се вратат во Македонија? На тоа прашање треба да размисли сер Ерик Драмонд. Тој треба да побара одговор: зошто тие не можат да се вратат без ризик да го изгубат животот?

Сер Ерик Драмонд, како Англичанец, добро знае дека многу земји под британска или друга власт се борат за слобода и независност. Но, тој исто така знае дека водачите на тие народи уживаат неприкосновеност на личноста и животот – исто како секој британски граѓанин.

Но она што за Англичанецот е саморазбирливо, не важи кога станува збор за српско владеење. Каде што владее Србин – таму нема неприкосновеност, туку црно ропство.

Таква е Македонија.

И токму затоа се појавува нов проблем: како да се гарантира на Македонците минимум слобода, при која би била можно легална заштита на локалното население, односно на бугарското малцинство во Југославија.

Додека не се создаде таа слобода, нема да има мир во Југославија, ниту Балканот ќе биде без опасност од нови избувнувања.

Токму тоа ропско положение во Македонија и недостатокот на услови за легална борба ја создадоа основата врз која ВМРО се издигна како жесток непријател на српската тиранија.

Меморандумот на Македонците од 31 декември 1929 година фрли нова и силна светлина врз состојбата на Балканот и е сериозно предупредување за сите што знаат да ги читаат поуките на настаните.

Објавено во весникот „Револуционен лист“, година VI, број 110, 1 февруари 1930 г., стр. 1–3.