130 години од смртта на бугарскиот државник Стефан Стамболов

„Стамболов е најспособниот државник кој го изнедрија балканските народи во целиот XIX век!“ – ова е оценката на американскиот историчар Вил Манроу за личноста на Стефан Стамболов.

Роден на 31 јануари 1854 година во Трново, тогаш дел од Отоманската империја, Стамболов уште од млад се посветил на борбата за национално ослободување. Соработувал со Христо Ботев, со кого заедно ја издал познатата збирка поезија во која се наоѓа и песната „Марш“, што почнува со стиховите:

„Не щеме ний богатство,
не щеме ни пари,
искаме свобода
с човешки правдини!“

Оваа песна станала химна на револуционерните борби и се пеела пред и по ослободувањето на Бугарија, пишува БГНЕС.

По убиството на Васил Левски, младиот Стамболов, само на 19 години, бил избран за негов заменик и активно учествувал во организирањето на Старозагорското востание и подготовките за Априлското востание. За време на Руско-турската војна бил воен дописник и се вклучил во снабдувањето на руската армија.

Со ослободувањето на Бугарија во 1878 година, Стамболов станал пратеник во Првото Велико народно собрание (1879). Иако немал доволно години според правилникот, учествувал во изработката на Трновскиот устав.

Како енергичен политичар, Стамболов ја бранел бугарската државност во време на Соединението на Кнежеството Бугарија со Источна Румелија и во Српско-бугарската војна. По русофилскиот пуч што го симнал кнезот Батенберг, Стамболов бил лидер на контрапучот за негово враќање на престолот. Подоцна станал еден од трите регенти кои го избрале Фердинанд за нов бугарски владетел.

Во 1887 година Стамболов бил назначен за премиер, функција што ја извршувал до 1894 година. За време на неговото владеење биле спроведени значајни реформи: била воспоставена протекционистичка економска политика за зајакнување на домашната индустрија, биле отворени пристаништата во Бургас и Варна, изградени се училишта, цркви и административни згради, воведено е уличното осветлување и именување на улиците во Софија, донесени се закони за концесии во рударството и закони за снабдување на армијата со домашни производи, што довело до отворање на 80 нови фабрики.

Во 1892 година во Пловдив е одржана Првата бугарска земјоделско-индустриска изложба со меѓународен карактер, каде биле претставени достигнувањата на бугарската индустрија и занаетчиство, вклучително и првата бугарска парна машина.

Неговата надворешна политика целосно ги прекинала односите со Русија и се ориентирала кон Австро-Унгарија и Британија, од кои биле добиени кредити за модернизација на армијата и инфраструктурата. Воедно, успеал да воспостави блиски односи со султанот, обезбедувајќи поголеми права за бугарското население во Македонија, како и развој на училишната и црковната мрежа таму.

Но, покрај успехот, Стамболов е познат и по авторитарното владеење – го кршел Уставот, фалсификувал избори, бил обвинуван за корупција и политички пресметки, вклучувајќи ја ликвидацијата на познатиот револуционер Капетан Петко војвода. „Јас не сум убивал, освен непријатели на моето Отечество!“ – гласат неговите зборови.

По поднесување оставка во 1894 година, Стамболов се повлекол од политиката. На 3 јули 1895 година бил нападнат со јатаган на улица „Георги С. Раковски“ во Софија. Починал три дена подоцна и бил погребан на Централните софиски гробишта.

И денес личноста на Стамболов предизвикува полемики, но останува еден од најуспешните и влијателни бугарски државници, кој го оставил својот печат како еден од „градителите на современа Бугарија“.