| |

Кукушките родови го претворија Благоевград во духовен приемник на родното место на Гоце Делчев

Пишува: Велислав Илиев/БГНЕС

Речиси невозможно е да се најде човек, кој првпат ќе го посети Благоевград и кој нема да биде запленет од уникатната убавина на ова орлово гнездо вгнездено во склоновите на Рила. Покрај убавината, градот ги освојува срцата и со својата богата историја, чии најславни страници се напишани за време на борбата за ослободување од османлискиот јарем. Преродбеничкиот кварт Вароша е можеби најживописниот спомен од тие славни времиња. Таму се наоѓа најголемата црква во градот – храмот „Воведение Богородично“. Покрај слушањето на литургијата и палењето свеќа за здравје, за време на празниците жителите на Благоевград не пропуштаат да го посетат спомен-обележјето, кое се наоѓа во дното на дворот на црквата – токму пред црковните врати. Украсен со мозаици кои пресоздаваат сцени од народноослободителното движење на македонските Бугари, споменикот е посветен на семејството Делчев и ги чува коските на Никола Делчев – кој се населил во Горна Џумаја (сега Благоевград) по палењето на Кукуш во 1913 година.

На 4 февруари ја славиме годишнината од раѓањето на најстариот син на Никола – големиот бугарски револуционер Георги (Гоце) Николов Делчев. Останал во историјата како апостол на слободата на Бугарите од Македонија. Гоце Делчев и денес зазема посебно место во срцата на луѓето, не само од Благоевград, туку и од цела Пиринска Македонија. И на овој 4 февруари граѓаните и гостите на Благоевград ќе се соберат пред споменикот на херојот, издигнат во центарот на градот, за да се поклонат пред неговото дело.

Но, малку познат факт е дека по завршувањето на Меѓусојузничката војна, кога Кукуш бил запален, во Благоевград заедно со Никола Делчев се преселиле 165 семејства од родниот град на апостолот на македонските Бугари. Меѓу потомците на овие семејства се Ани Мицова и Евгенија Јорданова, кои за БГНЕС ја раскажаа својата драматична семејна историја. Со глас што трепери од тага, Ани раскажува за страшниот 21 јуни 1913 година, кога грчките трупи го запалиле Кукуш.

„Ген. Сарафов се искачува на ридот каде што се наоѓа манастирот „Св. Георги Победоносец“ (таму е крстен и Гоце Делчев) и вели: „Ако го изгубиме Кукуш, се решава и судбината на Македонија“. Ани ја раскажала несреќната судбина на нејзината баба Марија, која во тоа време имала само 16 години.

„Мојата баба, со уште околу 300 луѓе, останува во овој манастир, кој е унијат на Француската католичка црква, за да се заштитат од злосторствата на Грците. Нејзините родители заминале во Струмица, со намера еден ден да ја приберат и неа. Грците стигнале до манастирот, но една од монахињите – сестра Каролина – излегла и рекла: „Ова е француска територија, ако срушите и една тула, објавувате војна на Франција“! Така таа (Марија) поминала 6 години таму без да знае за судбината на нејзините родители“, вели Мицова.

Таа раскажува како протокот на илјадници Бугари заминал во слободните краеви на бугарската татковина без да земат ништо материјално со себе. Но, не пропуштиле за последен пат да ја погледнат тажната глетка на запаленото родно место изговарајќи ги зборовите: „Збогум Кукуш, проштевај Кукуш“! За тоа време, пра-прабабата на Ани умрела од колера и била фрлена, заедно со други мртви луѓе, во огромна јама со жива вар за да се спречи ширењето на болеста. Мојата соговорничка сподели дека нејзината баба Марија била повторно обединета со семејството дури откако во 1919 година бил потпишан злогласниот Договор од Ној.

„Еден ден, по тој озлогласен Нојски договор, нејзиниот татко тргнал да го бара своето дете, затоа што еден ден неговата сопруга наидува на весник во кој пишува дека грчките војници силуваат бугарски девојки“, вели Мицова, додавајќи дека дознавајќи го тоа нејзината прабаба добила мозочен удар и починал.

Еден ден дошла сестра Каролина и рекла: „Марија, имаш посетител. Влезете во црквата да се помолите и потоа ќе одите во приемната соба.’ Младата девојка останала запрепастена кога отишла во приемната соба и го видела својот татко, кого го немала видено долги 6 години, како седи на клупа. Татко и ќерка се прегрнале, очите им се полниле со солзи радосници, неможејќи да поверуваат дека се гледаат после толку време. Двајцата тргнале кон Бугарија, каде првично се населиле во Софија, а потоа се преселиле во Благоевград, како и сите останати пристигнати бежанци од Кукуш.

Ани Мицова рече дека и покрај сите маки во животот, нејзината баба, како и сите останати Кукушани немале ни капка злоба, ниту омраза. Тие биле научени на милосрдие, взаемна помош и така почнале да го градат својот нов живот“, додава таа.

Евгенија Јорданова е дел од семејството на Дино Делев Кехајов и вели дека пораснала меѓу луѓе чија главна вредност била меѓусебно помагање. Таа раскажува за топлото добредојде што граѓаните на тогашна Горна Џумаја им го приредиле на нивните браќа и сестри бежанци од опожарениот Кукуш.

„Тоа се 165 семејства. Само од моето семејство пристигнуваат 40 луѓе! Тоа се браќа, сестри, први братучеди. Патот (од Кукуш до Благоевград) го поминале пешки, во жештина и сиромаштија. Луѓето се сакаа затоа што поминале низ пеколот, поминале низ војна, а нивната единствена љубов била Бугарија“, вели Евгенија и нагласува дека и покрај страдањата, нејзините предци биле среќни затоа што биле живи и биле со своите роднини и пријатели. Таа ги повика денешните млади генерации да бидат поблиску до нивните баби и дедовци бидејќи тие се чувари на меморијата на предците што не треба да се заборави.

Моите соговорници ми кажуваат дека по нивното пристигнување во Благоевград, бежанците од Кукуш станале активен дел од јавниот живот на градот. Како пример го истакнуваат докторот Георги Тишинов, кој со советите за здрава исхрана и бесплатно лекување на болните станал столб на јавното здравје.

На љубителите на бугарската кинематографија несомнено им е познат одличниот филм на Георги Дјулгеров „Мера според мера“, а читателите можеби ја прелистувале „Литургија за Илинден“ на Свобода Б’чварова. Дилбер Илија – прототипот на главниот лик во книгата и филмот (Дилбер Танас) – е еден од оние луѓе кои побегнале од Кукуш во Благоевград. Близок пријател на Гоце Делчев, учесник во Илинденското востание, како и во војните за народно обединување, Дилбер Илија го завршил својот животен пат токму во Благоевград, каде што бил погребан. Кога ги прашав моите соговорници што слушнале за него, Ани Мицова одговори:

„Ние од Дилбер Илија имаме бакарна тава, која беше подарок за свадбата на баба ми и дедо ми.

Некогаш страшниот комита Илија, од кој се плашеле Турците и Грците, станал културен деец доаѓајќи во Благоевград. Поранешната комита на Христо Чернопеев и Јане Сандански, кој заедно со своите војводи учествувал во аферата „Мис Стон“, станал водечка фигура во танцовите и театарските групи во градот.

Кукушаните го даваат културниот изглед на Горна Џумаја, бидејќи тука доаѓаат високоинтелигентни луѓе со, како што веќе реков, посебен морал“, нагласи Јорданова.

Двете жени не пропуштија да одбележат уште една црна страница во бугарската историја. Откако го напуштиле родното место за да се спасат од асимилаторската политика на Грците, бугарската самосвест на нивните предци повторно била ставена на тест и во границите на слободна Бугарија. По предлозите на Коминтерната за македонска нација, во 1947 г бугарските комунисти даваат т.н културна автономија на Пиринска Македонија, како етапа на присоединувањето на регионот кон Титова Југославија. Заедно со останатото население од Пиринско, Кукушаните биле принудени да се попишат како Македонци. Бегајќи од Грците за да останат Бугари, не некој друг туку бугарските управници се обидуваат да ги оттргнат сограѓаните на Гоце Делчев од нивните бугарски корени.

Иако по 1918 г од трите дела на Македонија, само нејзиниот пирински дел влегол во границите на Бугарија, можеме да тврдиме дека таму ги гледаме целосно реализирани идеалите на Гоце Делчев и на другите членови на ВМРО. Денес, Пиринска Македонија не само што е составен дел на Бугарија, туку и нејзините жители не ги заборавиле херојските борби за слободата на својата родна земја и паметат дека преку граница живеат нивните крвни браќа кои ја споделуваат истата историја. Во Пиринска Македонија во целост се реализирани демократските идеали за правото на самоопределување, а за разлика од другите делови на историскиот регион на Македонија, на народот не му е ускратено правото на национално самоопределување. Во Благоевград – срцето на Пиринска Македонија – не се само посмртните останки на таткото на Гоце Делчев, таму живеат потомците на луѓето меѓу кои израснала таа јуначка натура.

Легендата вели дека кога митската Троја била запалена од Грците, херојот Енеј, на чело на неколку Тројанци, стигнал до денешна Италија и ги поставил темелите на Рим. Нешто слично се случило и со Кукушаните, чиј град исто така бил опожарен, но кога стигнале до Горна Џумаја го смениле изгледот на градот, за да го имаме Благоевград каков што го знаеме денес. На тој начин главниот град на Пиринска Македонија станал духовен наследник на некогашниот Кукуш.

Денеска, смртните останки на Гоце лежат во Скопје, предадени од бугарските комунисти во 1946 година на тогашната Република Македонија, под силен притисок на југословенскиот диктатор Тито и неговиот советски другар Сталин. Можеби желбата на херојот е еден ден да биде погребан меѓу своите најблиски. Моштите на апостолот имаат интересна историја и биле преместувани повеќе од еднаш. Што ќе ни донесе иднината? Можеме само да нагаѓаме.



Слични Објави