Македонска Бугарка од Битола го создала првото кино во Бугарија во далечната 1926 г.

Иницијативата „Донатори – будители“ на Бугарскиот донаторски форум (БДФ) ја следи историјата на првото кино во Бугарија, отворено пред 97 години на улицата Иван Асен II бр. 9 во Софија, во населбата коja тогаш e нарекувана „Малиот Париз“, јавува БТА.

Киното е изградено со значителна донација од семејството на Марија и Тодор Влајкови. Тие ја обезбедиле парцелата, ја изградиле зградата, опремиле кино сала со 400 седишта, сцена и 4 мали соби за шминкање, го купиле кинематографот, ставајќи го под хипотека речиси целиот имот за таа цел. Писателот Ран Босилек, кој живеел во близина, во своите сеќавања раскажува дека со свои очи видел како Тодор и Марија Влајкови носеле цигли и камења на градилиштето, пренесува БДФ.

Движечка сила зад создавањето на киното била Марија Влаjкова. Родена е во Битола и по завршувањето на гимназијата Старо Загора заминала во Македонија, каде што била испратена од Бугарската егзархија како главен учител. Учителствувала во Охрид, Битола и Солун. Се омажила за познатиот писател и јавен деец Тодор Влајков.

Во својот тестамент од 1926 година, Марија Влаjкова напишала: „Големиот успех на кинематографијата – разумно уреден и контролиран, кој не само што може да пружи високо естетско задоволство, туку може да послужи за едукација на младата генерација и народот, ја покрена идејата. на помошта, која сакав да ја дадам на театарската работа кај нас, а преку тоа и на јавната едукација, да се поврзе со создавање на национално просветна кинематографија“.

Намерата на наставничката патриот е да го изгради и остави во аманет киното на Министерството за народно просвештение (МНП) за „воспоставување училишно кино“, кое ќе се користи за културно-образовни цели. Волјата на донаторот е приходите од киното и изнајмувањето на салонот за литературно-музички вечери и бајки да бидат распределени како „помош и стипендии за млади надарени уметници од Народниот театар за нивно усовршување“. Еден од условите на Марија Влајкова е приходот од салонот да остане еден ден на крајот на секој месец за хористите и оркестарите на Националната опера „во спомен на големиот вљубеник во музиката, на сите други уметности, на сето она што е убаво и добро“, велат од БДФ.

По смртта на Марија Влајкова, донацијата била прифатена со закон на 22. Народно собрание, потврдена со декрет од 16 октомври 1928 година од цар Борис III. Законот го регулирал преносот на сопственоста на салонот на МНП, кое се обврзало да ја доврши зградата и да го покрие хипотекарниот долг во износ од 250.000 лева. Специјално назначен комитет ја проценува постојната зграда и киносалата во неа на околу 1,1 милион лева.

За време на бомбардирањето на Софија во март 1944 година, киното и неговиот инвентар изгореа до пепел, но неговиот тогашен станар, Стилијан Георгиев, ја обновил зградата со лични средства. Малку подоцна, за потребите на армијата зградата била реквизиран од општинската воена команда, а кон крајот на 40-тите години, зградата била отстапена од државата за вечно користење на читалиштето „Антон Страшимиров“.

Откако на киното му се закануваше затворање и истото почна да пропаѓа, жителите на населбата се обединија и со помош на индивидуални донатори и волонтери, како и со издвоените 50.000 лева од општина Софија, истото беше реновирано и ги поздрави своите посетители со обновен салон од август 2023 година, потсетува BDF.

Следниот пат кога ќе се запрашате каде да одите во кино, изберете ја кино салата „Влајкова“ – само така ќе ја зачуваме оваа културна и историска вредност со генерации и ќе и помогнеме да ја исполни својата 100-годишнина. Вака ќе искажеме благодарност на донаторот кој беше пред своето време – бурната и модерна Марија Влаикова, благодарение на која Бугарија го имаше своето прво кино уште во 1926 година, велат иницијаторите на кампањата.

„Донатори – будители“ е кампања на Бугарскиот донаторски форум посветена на историјата на бугарската филантропија. Помеѓу 1 Октомври – Европскиот ден на донаторите и фондациите и 1 ноември – Денот на народни будници, раскажуваме приказни за помалку познати донатори и организации кои помогнале да се изгради модерна Бугарија.