Ултиматумите на Скопје и патот кон нормализацијата

Пишува: Бојко Ноев, специјално за БГНЕС

Неодамна, министерот за надворешни работи на РС Македонија даде уште еден јавен коментар за шансите на неговата земја да ги започне преговорите за членство во ЕУ. Бујар Османи важи за еден од умерените, проевропски политичари во Скопје, кој има искрена желба за влез на ПКМ во ЕУ и кој одлично ги разбира дефицитите на земјата што ја спречуваат да го започне овој процес.

Затоа и изненадува лајтмотивот на коментарите што ги цитираат медиумите, поточно незадоволството од текот на разговорите со ЕУ и Софија, која не ги прифатила условите на Скопје. Според Османи, ако работите продолжат да се одвиваат вака, Скопје ќе го изгуби интересот додавајќи дека „топката била во полето на Бугарија и ЕУ“. Згора на тоа, според него, „можеби ова е единствената и последна шанса да ги спасиме нашите односи со Бугарија“ и дури дава нешто како ултиматум – „до летото“.

Набљудувачите на состојбите во РСМ се поделени во оценките на кого, шефот на македонската дипломатија ги испраќа овие пораки – на политичарите и на јавноста во неговата земја или на чинителите во странство.

Затоа што неговите зборови дека: „ние сме должни да не ги подложуваме граѓаните на вакви бескрајни разочарувања и во одреден момент мора да се повлече линија за да се каже: доста“, и дека: „како Влада повеќе не можеме да се занимаваме само со ова прашање, ќе мораме да се фокусираме внатре, да продолжиме со реформите“ од една страна звучат како изговор за мултинационалната јавност во РС Македонија за доцнењето или недостатокот на вистински реформи во критичните области од политичкиот, економскиот и општествениот живот во земјата. Затоа што токму недостигот на реформи за кои зборува самиот Бујар Османи се наоѓа во коренот на тензиите и во македонското општество и во односите со ЕУ и Бугарија.

Внатрешните политички дебати на политичарите од РС Македонија си се нивна работа. Но, кога се обидуваат да ја префрлат вината за своите неуспеси од болната на здравата глава, а особено, кога се обидуваат да всадат таква вина во Бугарија, работите очигледно не одат во добра насока.

Што им вели Скопје на Бугарија и на ЕУ за прашањето за елиминирање на дискриминацијата што се врши врз македонските Бугари со децении, а особено за фундаменталното прашање за нивното барање да бидат вклучени во Уставот, на рамноправна основа со другите Македонци. Албанци, Роми, Турци, Бошњаци, Срби и Власи кои живеат на територијата на денешна РСМ. Скопје вели: „Да, точно е, фер е, но сега не може“. Не може, бидејќи немаме доволно гласови во парламентот на РСМ за поддршка на уставната рамноправност на Бугарите. Па како тргнаа кон ЕУ, кога самите признаваат дека од политички причини не можат да го исполнат еден од клучните критериум за членство, како што се човековите права и еднаквоста? Зошто решавањето на ова прашање е покомплицирано од промената на името и другите важни државни атрибути, кои по налог на Грција поминаа во парламентот во Скопје за пет и пол месеци? Денешната власт се правда со опозицијата, проблемот бил Мицкоски. Па, тогаш, што е виновна Бугарија, па мора да и се закануваат со ултиматуми и да и поставуваат рокови, за таа да се откаже од правото да се грижи за своите граѓани во РСМ, кое право, патем, е експлицитно напишано во билатералниот договор. од 2017. Патем, дали има барем еден договор, писмен или устен, што РС Македонија го исполнила 30 години откако Бугарија ја признала нивната државност, па некој денес да верува во празни ветувања, и тоа за вакво суштинско прашање? Одложувањето на уставните гаранции за рамноправност на македонските Бугари за неодредена иднина, обидите да се поврзат со евентуален влез РС Македонија во ЕУ во годините што доаѓаат, не е ништо повеќе од една елементарна зделка за човекови права, што ниту едно угледно општество не би ја прифатило.

Во Скопје одамна требаше да се сфати дека се додека во РС Македонија е забрането да се биде Бугарин, додека македонските Бугари конечно не ги добијат своите законски права за рамноправно учество во државниот живот како Бугари, а не како некои други, нема да има доверба во односите со Бугарија. Затоа уставните и нормативните гаранции се задолжителен предуслов за бугарската согласност за почеток на преговорите.

Говорот на омраза е уште една пречка за која зборува Османи и што треба да се надмине. И тој е апсолутно во право дека тоа не може да се случи „преку процес на провокации“. Уште повеќе има право, кога вели дека „лекот не е во симптомите, туку во причината за говорот на омраза“. Но Бујар Османи не е искрен со себе кога вели дека причината е „ветото“. Тој ли треба да се потсетува дека овој говор на омраза кон Бугарија од страна на РС Македонија има децениска традиција и не е од две години. Дека овој говор на омраза извира од благодарност до Бугарија што прва ги призна државноста и суверенитетот на младата Република Македонија, за одржувањето на нејзиниот опстанок за време на ембаргото и косовската криза, и последно, но не и најмалку важно, што даде одлучувачки придонес за зачувување на нејзиниот територијален интегритет и државност за време на нивната граѓанска војна во 1999-2000 година. Бујар Османи е помлад, но авторот на овие редови беше директно поврзан со тогашните настани, како член на тогашната бугарска влада на Иван Костов, заедно со македонските политичари како Владо Бучковски например. Како министер за надворешни работи, Бујар Османи треба да се потсети дека ваквиот говор на омраза ги затру нивните односи со Грција и со децении ја одложи интеграцијата на земјата во цивилизираниот свет. Треба ли да се потсети дека ваквиот говор на омраза доведе до тоа името на неговата земја да се пишува под линијата во меѓународните документи. Конечно, како еден од лидерите на албанската заедница во РСМ, треба ли да се потсети дека токму таквиот говор на омраза доведе до граѓанска војна во која Албанците се бореа за својата рамноправност со оружје во рака по цена на човечки жртви и од двете страни.

Објаснувањето на говорот на омразата во РСМ кон сè што бугарско со „ветото“ на Бугарија е бегање од одговорност, страв конечно да започне вистинскиот, искрен разговор во општеството во РСМ, за тоа од каде доаѓа и каде сака да оди оваа млада земја.

Гледано од Софија, крајните белешки во наративот на Бујар Османи може да бидат предвесник на претстојната нормализација и смирување на односите меѓу двете земји. Пред сè, затоа што тие се чини дека се израз на трезвеност пред реалностите кои доминираат во РС Македонија, во исчекување на нови општествени процеси кои би ги промениле. Второ, тие ќе ги намалат тензиите во Софија, каде што политичарите, не помалку од нивните колеги во РС Македонија, имаат друга работа – тие заостануваат во исполнувањето на нивните главни изборни ветувања и претрпеа голем број неочекувани кризи како резултат на лудилото на Путин во Украина.

Јасно е дека политичките елити во Бугарија и РС Македонија мора да се вооружат со стратешко трпение. Дали тоа ќе потрае година, две или повеќе – ќе видиме, живот и здравје! За ова време ништо не го спречува продолжувањето на состаноците на специјално создадените работни групи, кои, како што разбравме, се плодни и редовни, благодарение на новоотворената авиолинија меѓу Скопје и Софија. Да се ​​надеваме исто така и на здравиот разум и на добра волја, кои реципрочно ќе ги шират десетиците телевизии и други медиуми благодарение на меѓусебните договори меѓу двете влади, чекајќи го првиот воз на линијата Софија-Скопје, како и автопатот, познат и како „ Коридор 8“. Последно, но не и најмалку важно, да почне со работа комисијата, која ќе треба да ги утврди вистинските причини зошто повеќе од 120.000 Бугари од РСМ официјално добиле бугарско државјанство во Бугарија, а според последниот попис на РСМ, нивниот број се „зголемил“ на 3504.