Заборавени херои: Ефрем Чучков

Пишува: Јавор Чучков, правнук на славниот војвода и идеолог на ВМОРО Ефрем Чучков

На 21 ноември 2020 година се одбележаа 150 години од раѓањето на мојот прадедо Ефрем Чучков. Меѓутоа, тој е целосно заборавен во Бугарија. Иако во Софија постои улица „Ефрем Чучков“, ова име е практично непознато за денешните Бугари.

Ефрем Чучков, роден во Штип, е еден од најистакнатите личности на бугарското националноослободително движење во Македонија. Како револуционерен практичар, тој делувал главно инкогнито (бил одговорен за воениот дел, т.е. за подготовката и организацијата на четите) и затоа, за жал, немал време да пишува мемоари или да му ги диктира на Лубомир Милетиќ. Покрај тоа, според мемоарите на неговите придружници, тој бил исклучително скромен. Но, заборавот во кој тоне неговото име денес не зборува добро за нашата земја, особено ако се има предвид дека кај нашиот западен сосед тој е предмет на огромен интерес.

Ефрем Чучков е првиот војвода во основаниот од Гоце Делчев четнички институт на Внатрешната македонско-одринска револуционерна организација (види, на пример, публикациите „Илустрација Илинден“ од 20-тите години на 20 век). Уште во 1898 година формирал и раководел чета најпрвин во Малешевско, а потоа во Штипско, Кочанско, Скопско, Кратовско, Царевоселско итн. Секогаш бил еден од водачите на Организацијата: началник на Скопскиот револуционерен округ, член на ЦК на ВМОРО, а од 1908 година до неговата смрт во 1923 година бил втор по авторитет и чин во Организацијата (по Тодор Александров. кој, инаку, својата револуционерна дејност како четник ја започнал во четата на Ефрем Чучков).

Ефрем Чучков бил најголемиот пријател и другар на Гоце Делчев (зачуван е значаен дел од опсежната преписка меѓу нив). Двајцата заедно биле избркани од Военото училиште во Софија (денешна Воена академија) поради социјалистички убедувања. Гоце Делчев во пракса имал безрезервна доверба само во него. Во своите писма до оние што сакале да се приклучат на револуционерната дејност (на пример до Павел Шатев), Делчев пишува: „Сакаш да се вклучиш во борбата? Тогаш оди кај Ефрем Чучков. Тој, ако те одобри, ќе ти даде оружје и пари и ќе те прими во Организацијата“.

Има многу интересни, но малку познати епизоди од неговата револуционерна дејност. Еден од нив е следниов:

За време на Балканската војна, во октомври 1912 година, со својата чета, која тогаш броела неколку стотици луѓе, и со помош на локални доброволци, Ефрем Чучков ги ослободил Штип, Кочани и Штипско од турското ропство, заробувајќи стотици турски војници. Потоа испратил писмено барање до бугарските управници да испратат таму барем неколку бугарски редовни трупи како засилување, за таа област да не биде окупирана од Србите. Чекајќи одговор од Бугарија, знаејќи дека српската војска се движи кон Штип, таму воспоставил импровизирана форма на привремена бугарска управа и решил со измама да испрати свои луѓе во Царството да донесат триста бугарски воени шинели. Со нив Чучков „облекол“ триста штипјани, а кога Србите се приближиле до Штипската Котлина за да ја окупираат, го запреле нивното напредување, бидејќи од околните височини гледајки со двогледите кон градот забележаа луѓе чија облека наликувала на униформи на бугарската војска.

За да ја засили оваа измама, Ефрем Чучков испраќа писмено „известување“ до Србите дека во Штип влегле бугарски редовни воени единици и е формиран бугарско воено командантство. Меѓутоа, Чучков, се разбира, нема никаков бугарски печат на располагање, и мора некако да го „официјализира“ своето известување. Затоа, тој загрева сребрена бугарска паричка од пет лева, со која ја притиска хартијата врз својот потпис. Така, во неговото писмо до српската команда се појавува маглив привид на печат, кој си ја врши работата.

Сето тоа некое време ги забавува Србите, но не може да ги спречи да ја окупираат Македонија, а очигледно е и дека бугарската влада имала некои тајни договори со нив – аранжмани кои биле предавнички кон македонските Бугари. Ефрем Чучков тогаш не го знаел ова. Тој не знаел дека бугарските управници намерно го лажеле бугарскиот народ дека ќе водат ослободителна војна за Македонија, но всушност се обидувале да го освојат Солун, Одрин и Цариград-Цариград (градови кои практично никогаш не биле во границите на бугарската држава).

Вистината блеснала кога Ефрем Чучков конечно добил одговор на своето писмо. Во овој одговор, налудничавите бугарски управници му пишале дека нема да му испратат ниту еден војник како засилување, туку „да ги испрати своите луѓе во Чаталџа“…

Подоцна, по уште една ужасна национална катастрофа претставена со Првата светска војна, Ефрем Чучков, заедно со Тодор Александров, повторно ја изградиле Организацијата. Иако поминаа неговите младешки години, Чучков ја одбива официјалната функција што му беше понудена во Софија во Државната комисија за бегалци и го продолжува патот на илегалната борба во планините на окупирана Македонија, која веќе е преобразена во Јужна Србија. Неговата новоформирана чета била поразена и речиси уништена по низа нерамноправни борби со бројни единици на редовната српска војска (само во 1922 година водел 7 борби со српските воени единици). Тешко болен од здобиените рани и животните неволји во периодите на нелегалноста, Ефрем Чучков починал во Софија на 1 октомври 1923 година.

Иако заборавен од денешната бугарска држава, прославениот војвода и водач на Организацијата Ефрем Чучков е овековечен во некои од народните песни на македонските Бугари. Самиот, како што пишувале неговите современици, поседувал неверојатен музички и пејачки талент, а неговиот глас буквално ги маѓепсал другите големи македонски револуционери во вечерните часови, по состаноците на Централниот комитет на Организацијата. За разлика од многумина наши сонародници денес, Ефрем Чучков, кој бил учител по бугарски јазик и литература во „легалните“ периоди од својот живот, не поднесувал странските зборови во јазикот, туку го обожавал македонскиот и другите народни дијалекти, кои го сочинувале сега речиси изгубеното богатство на бугарскиот јазик.

Извонредната музичка надареност на Ефрем Чучков во особено голема мера е наследена од некои од неговите правнуци, како што се мојот брат Виктор Чучков – светски познат пијанист и композитор и сестра ми Милјана Чучкова – истакнат микробиолог и долгогодишен раководител. на познатата бугарска лабораториска вакцина БЦЖ, но и талентиран пијанист со бројни успешни настапи. Ќерката на Милјана Чучкова – Олга Ѓурковска, правнука на Ефрем Чучков, е познат оперски и вокален мецосопран со меѓународна слава.

Ефрем Чучков, роден пред 150 години, го даде животот за слободата на Македонија. Почит на неговиот светол спомен!

Извор: Без граници