Александар Велики, античкиот македонизам и кризата на идентитетот во денешна Македонија

Пишува: Христо Михаjлов

Веднаш по Втората светска војна, Вардарска Македонија стана поприште на насилно наметнат болшевички, србомански режим. Во обид да се легитимира пред потиснатото локално население со бугарска самосвест, новата власт создаде идеологија која нема никаква допирна точка со историската вистина. На сцена се појавија „научници“ подготвени да ја конструираат современата македонска нација, а со неа и псевдонаука што требаше да го заблуди народот.

Прв чекор беше обидот Македонија да се прикаже како држава со сопствена древна историја и култура, а современите Македонци како директни наследници на Александар Велики. Овој наратив, поддржан со државен декрет и пропаганда, доби кулминација со подигањето на споменикот на Александар во Скопје – проект кој требаше да покаже континуитет со античкото минато.

Сепак, фактите се поинакви. Македонија како древна држава на Балканот навистина постоела, но од 148 г. пр.н.е. па сѐ до 20 век била само римска, византиска или османлиска провинција. Ниту еден писмен документ не потврдува постоење на некаква посебна „македонска писменост“ или „македонска државност“ низ тие векови. Историските извори за Александар Велики се грчки или латински, без спомнување на било каква „македонска култура“ различна од елинизмот.

Токму тоа го истакнуваат и современите енциклопедии: Александар Велики бил ученик на Аристотел и ја ширел грчката култура на Исток, создавајќи елинистички држави. Дури и неговите војници станале грчки културни мисионери.

Иронијата е што со инсистирањето на античкиот македонизам, денешните власти во Скопје – наместо да ја дефинираат својата посебност – само го зајакнуваат грчкото влијание.

Карнегиевата комисија од 1914 година, која детално ја истражувала етничката слика на Балканот, не споменува никаков македонски народ. Според тој документ, населението било бугарско, српско, турско, грчко, влашко и албанско.

По Втората светска војна, конструирањето на „новата историја“ во Скопје доведе до бројни апсурди. Во обид да се создаде „ѕид“ што ќе ја прекине врската меѓу бугарското население на Вардар и Пирин, беа создадени бројни фалсификати и квазитеории, денес сосема дискредитирани.

Во последно време сѐ повеќе македонски интелектуалци свесно се дистанцираат од таа идеологија и бараат преиспитување на сопствената историја, враќање кон реалните традиции и признавање на историските бугарски корени. Истовремено, сѐ поголем број граѓани гледаат дека античкиот македонизам, покрај својот антигрчки патос, всушност се сведува на варијанта на елинизмот, а не е основа за модерна европска идентитетска припадност.

Современата Република Бугарија, како држава со политички, роднински и морален интерес, продолжува да ги поддржува македонските Бугари во нивниот стремеж за членство во ЕУ и НАТО. Но, тоа може да се случи само преку надминување на парадигмите од србо-југословенското минато и напуштање на историските фалсификати.

Вистинската наука одамна го кажала својот збор. Останува тој збор да стигне до оние умови кои и понатаму се под влијание на идеологија која – како што покажува целата оваа историја – е осудена да заврши на буништето на историјата.

Зашто со споменици не се создава идентитет. И со лаги не се гради иднина.