Андрасаров: Мојот предок Константин Попатанасов бил испратен во Вардарска Македонија за да ја организира изградбата на воениот аеродром во Скопје

За време на Втората светска војна, Константин Попатанасов бил испратен во Вардарска Македонија да ја организира изградбата на воениот аеродром во Скопје.

Ова го вели уметникот Атанас Андасаров, кој е роднина на бугарскиот офицер, револуционер и дипломат Константин Попатанасов, војвода на ВМРО и секретар на ген. Александар Протугеров во интервју за БГНЕС.

Константин Попатанасов е роден во 1892 година во селото Елешница. Се школувал во родното село, а потоа завршил прогимназија во Банско и гимназија во градот Сер. Учествувал како доброволец во Балканската војна заедно со неговиот татко, поп Атанас. Семејството на Попатанасов го сочинувале писмени луѓе, свесни за историјата на својот народ. Тие беа свесни за целата тежина на турското ропство, за силното грчко влијание врз црквата, а подоцна и на светските сили кои, по ослободувањето на Македонија во 1912 година, успеаја да ја распарчат, а последиците од овие постапки сè уште се чувствуваат и денес. Според Андасаров, сета оваа тешкотија на односите „со браќата Македонци“ е сложена поради причини од оние години.

Андасаров вели дека кога Попатанасов учествувал како доброволец во Балканската војна, Скрижевски ја направил републиката со центар во Банско, кога седмиот родопски одред се изгубил некаде во маглата на Родопите, доброволците од целиот регион започнале вистински битки со редовната турска армија. , додека бугарската регуларна војска не пристигнала тие давале отпор. Тука бил и Јаворов, кој пристигнува од Софија, а мештаните не го познале, бидејќи очекувале да се појави висок убав маж, но виделе едно мало темно момче, кое според нив не можело да биде Јаворов во никаков случај. Но, кога ќе се собрале во старата црква во Банско, по говорот на Чернопеев, кој имал за цел да им даде кураж на мештаните пред претстојната битка, Јаворов решил да каже неколку зборови и се качил на еден камен за да ја надомести својата висина и одржал говор. „Тогаш видовме дека тоа навистина е светскиот поет Јаворов“, му рекол Константин Попатанасов на Атанас Андасаров додека бил жив.

Во 1917 година во Бугарија е формиран првиот курс за пилоти и набљудувачи. „Тогаш дипломираа првите пилоти и набљудувачи во Бугарија, бидејќи имавме прекрасни пилоти, но тие секогаш беа обучувани или во Франција, или во Германија, во Бугарија биле обучени 16 луѓе – 8 пилоти и 8 набљудувачи, кои за време на војната, вршеле извидувачки летови над непријателската линија, сликаат, за да има јасност над Солунското пристаниште, каква непријателска флота има“, истакнува Андасаров.

За време на еден од ноќните летови, во близина на езерото Тахино бил соборен авионот во кој бил Константин Попатанасов со неговиот колега. Се претпоставувало дека и двајцата се мртви, но тие успеале да преживеат. „Прво ги запалиле остатоците од авионот за да не падне во рацете на непријателот, успеале да ја поминат линијата на фронтот и повторно да влезат на бугарска територија, каде што биле пречекани. “ објаснува Андрасаров.

По војната, Попатанасов учествувал во изградбата на воениот аеродром во Софија, кој бил маскиран како цивилен, летовите биле преправени како за цивилна авијација. Според Андасаров, тие ги имале сите причини, бидејќи Договорот од Неј потпишан во 1919 година бил неправеден. Тогаш уште повеќе се продлабочила неговата соработка и блиски односи со ген. Протогеров. „И во овие неколку мирни години тие јасно направиле планови што треба да прават во иднина, каква стратегија да развијат, а од 1925 година започнало четничко движење на териториите што требаше да и се дадат на Бугарија по Балканската војна, но биле заробени од Србите и Грците“, нагласува Андасаров и додава дека Константин Попатанасов е војвода на т.н. чета за ревизија, што ја прави врската помеѓу слободна Бугарија и активните чети во овие украдени територии.

Во животот на Попатанасов има една интересен период – во 1928 година во ВМРО настанала сериозна тензија, се случувале убиства, а за да не биде убиен, на инсистирање на ген. Протогеров заминал за САД. И самиот Протогеров неколку месеци подоцна имал намера да оди таму за да ги напише своите мемоари, но во меѓувреме бил екзекутиран на една од софиските улици. Попатанасов поминал пет години во бугарската легација во Вашингтон. Тогаш Бугарија немаше право на амбасада, само на легација, а за ополномоштен министер, а не за амбасадор бил поставен големиот бугарски писател Симеон Радев, кој имал сериозна кариера како дипломат. „Вујко Константин беше поставен за канцелар, ова е второто лице, а третото лице бил еден Афроамериканец кој бил портир, чистач и се друго што било потребно“, прецизира Андасаров.

Во меѓувреме, Попатанасов дипломирал „Меѓународно право“ на Универзитетот во Вашингтон, по што заминал во Њујорк, во конзулатот на Бугарија, каде што бил на должност 6 години.

Кога започнала Втората светска војна, наместо да се држи настрана од настаните, тој решил да се врати во својата татковина, бидејќи се чувствувал дека работите се движат кон тоа Бугарија да заземе одредено учество во војната „Кога се вратил во Бугарија, станал административен директор на фабриките „Чилов“ во Костинброд“, посочи Андасаров.

Попатанасов не учествувал директно во воените дејствија, туку бил мобилизиран да организира изградба на воен аеродром во Скопје. „Тој не сакаше да зборува многу за тој период, бидејќи во времето на социјализмот овие работи не беа толерирани, а не сакаше да ги оптоварува другите со својот товар, бидејќи тоа беше товар, го прогонувале, го уапсиле по 9 септември, бил затворен многу време“, вели Андасаров, додавајќи дека овој период е малку маглив, знае дека Попатанасов бил мобилизиран и дал се од себе со целото свое искуство како воен пилот, но не слушнал многу. од неговиот роднина за Скопје .

Попатанасов секогаш раскажувал за инцидентот за време на Балканската војна, кога додека бугарската војска се борела со Турците, носејќи го товарот на војната, Србите ги следеле и едноставно ја поставувале својата управа, и дека во Скопје, српскиот крал Александар , горделиво прашал една девојка каква е, а таа одговорила дека е Бугарка, за што добила шлаканица. Со ова Константин Попатанасов сакал да објасни што се случило со сите овие битки и жртви што биле направени, со долгогодишните маки и искушенија на народните херои, вклучително и Гоце Делчев, како после сето ова конечно дошло до шлаканицате, кога некој ќе објави дека е Бугарин. Андасаров потсетува како по 9 септември луѓето биле принудувани да пишуваат дека се Македонци, а не Бугари „според некоја идиотска идеја на Коминтерната, чиј диригент бил Георги Димитров“. „Што се однесува до нас Македонците, тој е предавник, со оглед на тоа дека и тој е од овој регион. Но, да се натераат луѓето да пишуваат фиктивна националност е фатално и сурово, со силни последици по луѓето“, категоричен е тој и нагласува дека со текот на времето доаѓа до тој степен што луѓето што живеат во одземените бугарски земји, а кои имаат бугарска свест, не се осмелувале да кажат дека се Бугари, дека нивните баби и дедовци биле Бугари.

„Политиката е толку матна работа што може да го оцрни секој човек, да го извалка, мораме да го зачуваме ова чувство за светоста на овие луѓе затоа што длабоко во себе тие се чисти. Тие се патриоти, но во најблагородна смисла на зборот, не сакаа никому да наштетат, секој да има право да се нарекува како што сака, да се даде една слобода, а тие дадоа се, навистина дадоа сè. Може да звучи клиширано, но тие беа подготвени да ги дадат своите животи, како и многу луѓе, и го направија, вклучително и Протогеров“, рече Андасаров. Според неговите зборови, мора да имаме доволно разум, да размислуваме, а хероите да ни останат светол и чист пример, за да можеме на нашите деца да им пренесеме нешто вистинито, неизвалкано, а не себично кажано или измислено.

„Секако дека крвната врска е крвна врска, но тој многу ми помогна и на чисто личен план – уште како дете ме земаше со него, ми купуваше блокчиња, ме насочуваше, насетуваше каде се моите интереси и дека јас ќе бидам ликовен уметник, пред се и тој ја сноси својата вина, за што сум благодарен, бидејќи често ме прашувале дали има луѓе од кои си учел или ти помогнале – да, му благодарам на Господа имам, а еден од нив, можеби првиот, е токму Константин Попатанасов, за кој сум и благодарен на судбината“, завршува Атанас Андасаров.