Боjко Василев: „Ако ја погледнеме Бугарија низ очите на албанските Бугари, ќе разбереме дека нашиот скептицизам е претеран“

Вечерва со почеток од 22 часот локално време, Бугарската национална телевизија ќе го емитува новиот документарен филм на познатиот бугарски новинар Бојко Василев – „Браточенди. Гласови од Албанија“. Новинарот зборува за бугарското малцинство во Албанија и ги среќава гледачите со различни луѓе кои ја отелотворуваат врската со Бугарија.

Костандина цел живот зборувала само на својот мајчин бугарски, иако Бугарија ја видела во позрели години. Нејзиниот син Раки завршил во Благоевград и денес истражува и предава бугарски и албански јазик. Нејзината внука, исто така Костандина, студира право во Софија и на радио чита бугарски вести на албански јазик.

Семејството Бело е од бугарското малцинство во Албанија. Во нивниот говор се зачувани траги од времето на св. Свети Кирил и Методиј. Зборот за „братучеди“ им е „браточенди“. Нивната приказна е мост меѓу два народа и две земји кои немаат заедничка граница, но имаат меѓусебно почитување.

Рамона Тулумани е оперска ѕвезда во Албанија, а нејзиниот прадедо Бугарин е инженер на Софиската опера. Јанка и Милена Селими преведуваат бугарска литература на албански јазик. Луѓето од бугарското малцинство во планинската област Голо Брдо сонуваат за Бугарија и Европа.

Во документарната приказна „Браточенди. Гласови од Албанија“ ќе видат и што велат за Бугарија албанскиот премиер Еди Рама, светски познатиот писател Исмаил Кадаре и популарниот новинар Сокол Бала.

„Во овие луѓе го видовме и минатото и иднината. Минатото на нашиот јазик и начин на живот зачувано во албанските планини. И иднината, во која патот од Софија до Тирана ќе биде краток за братучедот, пријателот, талентираниот и претприемчивиот“, вели Бојко Василев, кој е автор и сценарист на филмот.

Освен Бојко Василев и одговорниот оператор на „Панорама“ Михаил Врабчев, тимот што го реализираше „Браточенди. Гласови од Албанија“, ги вклучува видеотехничарот Јулијан Димитров, уредничката Албена Колчакова, монтажерот Цветослав Јуруков и режисерката Марија Христова.

Пред премиерата на филмот, авторот за OFFNews раскажува како и зошто тргнал по трагите на Бугарите во Албанија.

Што ве натера да раскажете за луѓето со бугарски корени во Албанија?

Пред се мојот интерес за Албанија и т.н. „Македонско прашање“. Можам со сигурност да кажам дека овие теми ми се интересни и се занимавам со нив откако знам за себе. Има некое чудо во нив. Можете ли да замислите дека некои од албанските Бугари зборуваат на старобугарскиот јазик на св. Св. Кирил и Методиј, со носовките? Дека таму некаде, во нивните земји, е исчезнатиот град Девол, еден од бисерите на средновековна Бугарија? Дека овие луѓе живеат долги години во изолација и покрај тоа – или пак, можеби поради тоа – задржале таков љубезен и ентузијастички однос кон Бугарија, за кој не можеме ни да сонуваме? Дека Албанија се развива со импресивна брзина – и овие луѓе учествуваат во овој развој со своите вештини и таленти?

Сосема посебен дел од приказната се албанските интелектуалци од мешани бракови кои се дел од современата албанска елита – оперската пејачка Рамона Тулумани, а исто така и Јанка и Милена Селими, мајка и ќерка, кои преведуваат од бугарски на албански јазик. Инаку, има и формален повод – 110 години од воспоставувањето дипломатски односи меѓу Албанија и Бугарија, еден од ретките случаи на вистинско добрососедство на Балканот. Во оваа прилика доста активна е бугарската амбасада во Тирана, како и почесниот конзул Селим Хоџа. Така, со снимателот Михаил Врабчев и видеотехничарот Јулијан Димитров снимивме неколку многу интересни приказни.

Дали се знае колку Бугари има во Албаниja?

Станува збор за неколку десетици илјади луѓе, во неколку области – околу Корча, во Голо Брдо, Преспа и Гора. Меѓу нив има и христијани и муслимани. Но, бројот не е важен. Нема граница меѓу Бугарија и Албанија. А она што овие луѓе го сочувале и што доаѓа директно од времето на нашите прабаби – и влегува во нашето време, на социјалните мрежи и високата технологија. Овој скок може да ви предизвика вртоглавица. Сепак, сигурно ќе ви биде многу, многу интересно. Како да сте во временска машина.

Што ја прави денешна Бугарија привлечна за нив?

За нив Бугарија е земја на „нашите човеци“, но и Европа. Нешто најљубезно – и најрационално во истото време. Приказните на оние кои дојдоа да студираат во Бугарија во 90-тите се многу потресни. Многу од нив се од планинскиот регион Голо Брдо, каде сиромаштијата и напорната работа ги прават луѓето вистински победници. Доаѓаат во Студентски град, каде и на самите луѓе од Бугарија им е најтешко. А сепак добиле топлина, помош, стандард и можност за развој и успех. Мора да ја погледнеме Бугарија низ нивните очи за да разбереме дека нашиот скептицизам понекогаш е малку претеран.

Македонски весник неодамна напиша дека бугарското малцинство во Албанија е македонско. Дали оваа теза резонира со луѓето со кои разговаравте?

Не видов многу такви чувства, што не значи дека не постојат. За разлика од Бугарија, поранешна Југославија имаше граница со Албанија, а нејзината мини-империјална пропаганда беше насочена и кон тие луѓе. Она што е интересно е односот на самите Албанци. Како што вели еден од јунаците на филмот, „кога ќе се скаравме со Албанците, тие нè викаа „кока булгар“, „бугарска глава“. Денешна Албанија не се меша во односите внатре во заедниците. А сепак, илјадници луѓе се декларираат како Бугари – и раскажуваат трогателни приказни за бабите и дедовците кои им ги оставиле во аманет во изолираната комунистичка Албанија на Енвер Хоџа.

Неверојатно е како младите претставници на бугарското малцинство во Албанија се интегрираат во најпрестижните сфери на општеството во Бугарија – тоа се ИТ специјалисти, адвокати, новинари, филолози, доценти, професори. Како вистински мост. Да не зборуваме за луѓето од мешани бракови – и тие го носат своето бугарско потекло како вистинска гордост. Ако ги најдете околу вас, ќе се изненадите. Тие се чесни, добри и многу успешни луѓе.