Го бараме Трамп

Пишува: Бојко Василев/24 часа

Како се повикуваат духовите на големите сили на Балканот?

Едно сениште шета низ Западен Балкан – сеништето на Трампизмот. Овој дух започнува од Вашингтон, застанува во Будимпешта, пие кафе во Белград и се разбира, слетува во Скопје. Духот нема јасни контури. Нема докази дека постои. Го препознаваме по нејасната надеж дека новиот американски претседател ќе замавне со волшебното стапче и ќе ѝ даде на власта во Република Северна Македонија сѐ што Европа не сака.

Не дека надежта е неоснована. Унгарскиот премиер Виктор Орбан и српскиот претседател Александар Вучиќ, чии односи функционираат добро, долго време се обложуваат на Доналд Трамп. Во неговиот прв мандат, Ричард Гренел, амбасадор и в.д. директор на разузнавањето, го имаше главниот збор за Балканот. Неговите остри, често екстравагантни потези беа популарни во Белград и ги налутија косовските Албанци. Не случајно деновиве еден моќен српски таблоид воскликна

„Честитки, Трамп, Србине“

Играта на Вучиќ е јасна: да се балансира. Сетете се на српската вакцинација против Ковид.

Вучиќ и министерката за здравство примија кинеска вакцина, министерката за внатрешни работи руска, а тогашната премиерка Ана Брнабиќ западна. Србија ги пречекува Си Џинпинг и Олаф Шолц, преговара со ЕУ, добива покани од Путин, а нејзината воена индустрија дискретно извезува оружје за Украина. На Балканот ова се смета за висока мајсторија.

Два метра високиот претседател едвај успева да ја одржи својата рамнотежа на јажето оптегнато низ војни и конфликти – можеби затоа што го има посакуваниот литиум, без кој електричните автомобили не можат да се движат.

За разлика од неговата инспирација (Вучиќ е најпопуларниот политичар во Северна Македонија), премиерот Христијан Мицкоски има друг проблем. Тој водеше кампања со неизводливото ветување дека повторно ќе преговара за т.н Француски компромис со Бугарија.

А сега неговите луѓе шират уште една фатаморгана: „Трамп стои зад нашите пријатели Орбан и Вучиќ. Ќе нѐ среди и нас. Нема потреба да се внесуваат Бугарите во Уставот. Ќе одложиме – на пример до локалните избори следната година. И ќе почекаме Трамп да ги скрати крилјата на збунетата и заплеткана во политичка криза Софија“

Но, дали тој, ќе го направи тоа? Внимателниот читател ќе ја препознае првата реченица од „Комунистичкиот манифест“ на Маркс и Енгелс на почетокот на овој текст. Идеолозите сакаат слепа вера. Сепак, на реалната политика и требаат аргументи. А тие не се во толкав број.

Каде во главата на Трамп се наоѓа Балканот? Не го гледам до 20-то место, понатаму од тоа не сум сигурен. Еднаш го слушнав како зборува за Црногорците и си замислив како Словенката Меланија му кажува балкански вицови. Дали е доволно ова знаење? Не знам. А шегите не се баш политички коректни. Во споредба со нив, Бернард Шо звучи како тимуровец.

Ќе речете: не одлучува Трамп, туку луѓето како Гренел. Но, не го видовме меѓу номинациите, а на запад од нас очекуваа да биде државен секретар, советник за национална безбедност. Се разбира, тоа не значи ништо. Поранешниот амбасадор, кој, инаку, е еден од старите републиканци со кои Трамп е во војна, исто така може да игра важна улога зад сцената.

Но, кој може да му понуди повеќе на Трамп, царот на зделките? Бугарија склучи договор со него за борбени авиони и тоа му се допадна. Но Србија се вооружува од друго место.

А Северна Македонија? Што таа може да понуди? И дали треба?

Идните назначувања во Вашингтон покажуваат нешто друго: Трамп ќе прави револуција во домашната политика и се опкружува со анти-кинески јастреби. Што ако Скопје, па дури и Белград треба да избираат меѓу него и Пекинг?

Зборувајќи за договори: токму во времето на Трамп Северна Македонија мораше да ја направи својата најболна отстапка – промената на името. Договорот од Преспа со Грција не се совпадна само со администрацијата на Трамп. Тој беше договорен од трамписти во администрацијата и дипломатијата. Што ќе прави сега поранешниот иден претседател? Дури и тој не знае. Трамп дејствува брзо, смело, ситуационо и неочекувано – и често се изненадува себеси.

На крајот на краиштата, нели Скопје сака да влезе во Европската Унија? Како поддршката на Трамп ќе ги охрабри европските лидери, кои тој рутински остро ги критикува? За да се преговара за општоевропска одлука, мора да се договорат 27-те земји, меѓу кои и Бугарија?

Се прашувам дали клучот за барака не е токму тука. Неодамна бев во Скопје и видов колку е силно разочарувањето од ЕУ. Власта наместо да го лечи, го храни тоа разочарување. Пораката звучи како Брисел да сака да влезе во Скопје, а не обратно: или извршете притисок врз Бугарија и дајте ни нов компромис, или… или што? Дали Северна Македонија ќе го напушти европскиот пат? Ако го направи тоа, ќе им угоди на многумина. Но, тие нема да бидат во Бугарија.

Да, ЕУ не е во форма. Но, надвор од Унијата, светот е уште полош. Тешко е да се одржи рамнотежата таму, со или без литиум.

Никогаш не знаеш кој те чува, кој те демне.

Да се ​​надеваме дека елитите во Скопје не го сакаат токму тоа: нивниот народ да биде изоставен на студот.

А решението е толку едноставно: да се направи она што претходната влада веќе го вети. Ништо што тие ветуваа друго. Едно неисполнето ветување не вреди повеќе од иднината на цела една држава.

Сакам да ги утешам по лошиот начин. Општото современо лажење ќе им го проголта постизборниот извртување како дигестивен митохондрион. Сепак, ќе остане сеќавањето дека сте помогнале на вашата земја кога имавте сила и поддршка да го направите тоа. Ако навистина ја сакате – неа, а не самите себе.

Една од најштетните книги напишана за Балканот и за жал прочитана од друга прва сопруга, Хилари Клинтон, го опишува нашиот полуостров како место што не се менува. Овде народите меѓусебно се мразат, се караат и го бараат од големите сили она што не можат да го решат меѓу себе. Книгата е штетна затоа што не е вистинита. Не постои таква вечна бездна. Му го кажав тоа лично на авторот, Американец.

Да не заборавам, книгата се вика „Балкански духови“. Може да се преведе и како „сеништа“.