Ликот на денационализаторите

Пишува: Доц. д-р Спас Ташев

Политиката на геноцид од крајот на 1944 година спроведувана на територијата на денешна Северна Македонија е нераскинливо поврзана со моралната слика на нејзините извршители. Истражувањата на МПО во САД и Канада во 60-тите и 70-тите години покажуваат дека режимот во Скопје се потпира на криминалци. На пример, шеф на југословенската тајна полиција УДБА во Скопје е Мито Мицајков од Кавадарци, кој лично мачел и убивал политички противници. Негов заменик е Драги Тозија од Ресен, кој потекнува од србомански род, уште од османлискиот период. Откриена е и информацијата дека вработениот во УДБА Перо Џунџев од Гевгелија е осуден за кражби затвореник. Истото важи и за прилепчанецот Славе Славевски, кој во 1953-1954 година извршил голем број кражби, за кои му се суди и го затворале. Учествувал и во физичка тортура на неистомисленици. Во оваа серија се издвојува кариерата на Методи Антевски, кој по кражба и делумно отслужена казна, станува заменик министер за внатрешни работи. Поддршката на властите ја ужива и Радко Пановски, кој учествувал во масакрот на 53-мата жители на градот Велес во почетокот на 1945 година, бил поставен за шеф на сите работни логори во НР Македонија.

Додека криминалниот елемент ги окупира пониските слоеви на репресивниот апарат, неговото раководство е производ на соработката со поранешните српски шовинисти. Уште во 1931 година македонизмот добива нова нијанса кога управникот на Вардарска Бановина Жика Лазиќ изјавил: „Македонците не можеме да ги направиме Срби, но нема да дозволиме да бидат Бугари. Ќе ги искористиме комунистите“. По воспоставувањето на комунистичката власт во Југославија, Жика Лазиќ, Добрица Матковиќ и други српски шовинисти кои го тероризирале населението во Вардарска Македонија уживале и привилегии под комунистичкото раководство во Белград. На оваа основа, МПО го открива континуитетот во политиката на Кралска и Титова Југославија кон Македонија.

Органот на МПО „Македонска трибина“ пишува дека „нема да погрешиме ако кажеме дека според нејзиниот духовен лик најблизок до Жика Лазиќ и Добрица Матковиќ е нивниот поранешен стипендист Лазар Колишевски“. Роден е во Свети Никола, но од мали нозе останал сирак и израснал како српски стипендист во Крагуевац. Таму постепено го заборавил бугарскиот јазик и зборувал српски. Во Македонија бил вратен во 1941 година од Црногорецот Светозар Вукмановиќ-Темпо, кој му поставил задача да ја преземе борбата против македонските комунисти на чело со Методи Шаторов, за кого доаѓањето на бугарската управа било национално ослободување. МПО разбира дека Колишевски бил уапсен од бугарските власти во Охрид во ноември 1941 година, откако „охридска Бугарка, огорчена од неговото предавство, го избркала од нејзината куќа, каде што се обидел да собере антибугарски елементи“.

Во тоа време, МПО немало информација дека по апсењето Колишевски напишал барање за помилување до цар Борис III, во кое тој се изјаснил како Бугарин, но открило дека по 1944 година тој и неговиот учител Темпо биле главните спроведувачи на српското влијание. За да го разоткрие србоманството на Колишевски, МПО ја цитира неговата изјава дека „Бугарија, без разлика дали е на Кобургот или на Отечествениот фронт, е најголемиот, најсмртоносниот непријател на Македонија“. Истовремено, Србите ги нарекува „браќа“, а нивната престолнина „слободарски град“.

Во 1970 година, МПО пишува за свое истражување поврзано со Кирил Миљовски, поранешен главен обвинител на НР Македонија, а подоцна дипломат и академик. Појаснето е дека К. Милјовски потекнува од бугарско семејство, а неговиот татко Никола Миљовски е опишан како добар бугарски патриот од Симеон Радев во книгата „Рани спомени“ објавена во 1967 година. Самиот Кирил Миљовски долго време се чувствувал Бугарин и во 30-тите години се дружел со Димитар Ѓузелев, Димитар Чкатров, Тома Кленков, браќата Светиеви, Сотир Тренчев и со ред други истакнати македонски Бугари. Прекршувањето во него се случило по пресвртот на Втората светска војна. Тој потоа изјавил: „Јасно е дека војната ќе биде изгубена за Германија. А тоа значи обнова на Југославија и враќање на Србите. Но, во реорганизацијата на Македонија, ние мора да го имаме првиот збор веќе вклучените претежно гркомани, цинцари, србомани и некои Евреи. Не треба да им дозволиме да одлучуваат за судбината на бугарштината. Колку повеќе Бугари се приклучуваат на герилското движење, толку е поизвесно дека тие ќе го имаат најважниот збор во новонастанатата ситуација“. Пред свои блиски луѓе, тој „тој пресврт го објаснува со тоа дека преку македонизмот ќе се привлечат србоманите и гркоманите и ќе се постигне унитарноста на Македонија“.

Наспроти оваа заблуда на Кирил Миљовски, МПО се противи, „дека гркоманите, србоманите и цинцарите остануваат тоа што се, само Бугаринот мора да попушти – и да се одбугари“. Во наредниот период името на К. Миљовски се поврзува со најбруталниот прогон на Бугарите во Македонија.

Димитар Митрев, роден во Дедеагач, не го избегнува вниманието на МПО. Воспитан во бугарски дух, тој дури по објавувањето на одлуката на Коминтерната во 1934 година, преминал на македонистички позиции. По 9 септември 1944 година се преселил во Скопје, каде прво станал јавен обвинител, а потоа јавен бранител.

И покрај спротивното значење на двата поста, дејноста на Д. Митрев е иста – главен предмет на неговото дејствување е прогонот на истакнатите македонски Бугари. Неговата правна непринципиелност се гледа во написот во скопскиот весник „Нова Македонија“ од 2 јуни 1945 година, според кој во изјаснувањето на одбраната … тој ја нагласил новата улога на одбраната, која е … во поддршка на судот и обвинителството.“ Како своевиден „подвиг“ на Д.Митрев, МПО ги посочува „десетте смртни пресуди во Прилеп против истакнати Бугари како д-р Петар Б’рдаров, адвокатот Александар Хаџиздравев и други“.

Одраснат во Бугарија, Д. Митрев никогаш не зборувал добро за скопската книжевна норма. Од судниците е зачувана забелешка од обвинетите: „Слушајте, слушајте го на каков убав бугарски јазик ја сака нашата смрт“! Во исто време, академскиот развој на Д.Митрев е комичен. Бидејќи нема високо образование, Блаже Конески наредил да му се признаат испитите на Софискиот универзитет. После тоа, пак, неколку пати бил туркан додека го завршувал своето образование како литературен критичар. Д. Митрев е автор на користената до денешен ден фалсификаторска теза дека луѓето во Македонија се определуваат како Бугари, но тоа нема никакво значење бидејќи поимот „Бугари“ „не значи национална свест“.

Слични истражувања МПО прави и за Михајло Апостолски, Васил Иљоски, Лазо Моисов и други, но особено се важни фактите за Киро Глигоров, кој во 1991 година стана првиот претседател на денешна Северна Македонија. Уште во 1972 година, МПО истакнува дека негова сопруга е Нада Мишева, ќерка на Стојан Мишев, водачот на Српското здружение против бугарските бандити. Поради поврзаноста со Србија, Киро Глигоров долго време живеел во Белград и бил министер за финансии. За време на негова посета на Канада во 1971 година, тој ги изнел југословенските претензии за Егејска Македонија во Грција и Пиринска Македонија во Бугарија. Уште тогаш македонските Бугари во Торонто го разоткриле како противник на независноста на Македонија. Години подоцна, кога на 8 септември 1991 година се одржа референдумот за независност на Македонија, на инсистирање на Глигоров прашањето било надополнето со „правото“ на Скопје да се приклучи кон иден сојуз на суверените држави на Југославија. Ова го отвори патот за континуирано влијание на Србија до ден денешен.