Што точно видовме на Видовден

Пишува: Иван Николов, КИЦ Босилеград/БГНЕС

На 28 јуни, (денот на Видовден, познат во српската митологија), српските власти на контролниот пункт „Рибарци-Олтоманци“ одбија влез во Србија на двете госпоѓи Лина и Јана Гергови, кои имале две фото-документарни изложби во нивниот автомобил. Едната е на Институтот за етнологија и фолклор при Бугарската академија на науките, под наслов „Бугарското културно наследство во странство: места и практики“ и истиот ден требаше да биде изложена во Културниот центар Босилеград.

Втората изложба е на КИЦ „Босилеград“, „Погромот во Босилеград на 15-16 мај 1917 година“, која беше изложена во Институтот пред само еден месец и беше во автомобилот со намера да биде вратена во Босилеград. На изложбата се претставени фотографии и документи кои ги прикажуваат злосторствата на бандитот Коста Печанат врз цивилното население во Босилеград и околните села на 15-16 мај 1917 година.

Да потсетиме, по повод 100-годишнината од ова злосторство, во 2017 и 2018 година, српските власти конфискуваа две спомен-плочи со иста тема – имињата на жртвите, кои бугарските организации сакаа да ги постават во центарот на Босилеград, со намера да се оддаде почит кон жртвите и со тоа да се иницира почеток на процесот на национално помирување меѓу двете земји. Во оваа прилика, градоначалникот на Босилеград, Владимир Захариев, на предлог на епископот на епархијата во Врање Пахомиј, одби да се сретне со потпретседателката на Република Бугарија, Илијана Јотова. Ова малку ги затегна бугарско-српските односи, а бугарските институции ги затворија вратите за Владимир Захариев. Дури по средбата на претседателите Вучиќ и Радев, спомен-плочите беа вратени во ЦИЦ „Босилеград“, но процедурата за нивно поставување никогаш не започна.

Во текот на изминатите 6 години, самата изложба неколкупати без проблем ја минуваше границата и беше претставена во Бугарија, вклучително и во фоајето на Народното собрание. Овој пат таа беше запрена, фотографирана, фотографиите беа испратени некаде, се чекаше одговорот и потоа на двете дами им беше забранет влез во Србија со образложение дека според член 15 ст. 1, ставка 12 од Законот за странци на Република Србија, „постои оправдано сомневање дека престојот нема да се искористи за намената“?

На овој начин е избегнато именувањето на вистинската причина и објаснувањата зошто не е дозволена изложбата. Едноставно граничната полиција одбила влез на странец во Србија.

Само неколку дена претходно, претседателот Вучиќ на српската национална телевизија, без никаква дипломатска воздржаност, изјави: „Ако воведевме санкции кон Русија, следниот ден ќе побараа од нас да го предадеме Косово – да го сториме и едното и другото. Ќе ни каже дека треба да го исчистиме нашето минато и да уапсиме уште 500 луѓе во Србија за да ја поминеме низ катарзата и да бидеме дел од Обединета Европа. Ако го направиме сето ова, тогаш ќе ни кажеа дека немаме отпечатено доволно учебници на бугарски јазик и дека би било добро да воведеме поспецијален дијалект во југоисточна Србија“.

Двете акции преземени заедно точно ја одразуваат вистинската српска позиција во однос не само на бугарското малцинство, туку и на српското членство во ЕУ. Значи, без санкции против Русија, без нормализација на односите со Косово, без преиспитување на минатото, без учебници и образование на бугарски јазик. Отсега па натаму, преводот и печатењето на учебниците, нешто со што градоначалникот на Босилеград Владимир Захариев и неговиот подреден претседател на Националниот совет на бугарското малцинство во Србија, Стефан Стојков, не пропуштаат да се пофалат на секоја средба со бугарски и европски претставници, нема да држи вода. А официјалните претставници на бугарската држава мора да го имаат предвид секогаш кога станува збор за бугарското малцинство.

Вознемирувачко е што дваесет и пет години по отворањето на КИЦ во Босилеград и Цариброд во времето на Милошевиќ, денеска претседателот Вучиќ го стега обрачот и дури индиректно во Софија призна дека КИЦ „Босилеград“ се прислушува . Наспроти она, на што се подложени Бугарите, бугарските здруженија и клубови во Македонија, одбивањето да влезат во Србија на дамите од Институтот за етнологија и фолклор при Бугарската академија на науките може да се протолкува и како предупредувачки сигнал до КИЦ „Босилеград“.

Секако, КИЦ „Босилеград“ веднаш ги извести Амбасадата на Република Бугарија во Белград и Генералниот конзулат на Република Бугарија во Ниш за тоа што се случува со изложбите. Но, и да има некаква реакција од Софија или од Брисел, тоа нема да го промени српското однесување кон бугарското малцинство. За тоа не треба ни да ги слушаме измешаните пораки на Вучиќ. За вистинските цели и намери на српската политика кон Бугарите во Западните покраини убедливо говори фактот што само во последните десет години бугарското малцинство од 18.543 во 2011 година се намалило на 12.918 на крајот на 2022 година, а имено – србизација и задушување на секакви обиди за зачувување на нивниот национален и културен идентитет.