Синдромот „Дедо Иван“ и нашата геополитичка неадекватност…

Пишува: Иван Николов, новинар и главен уредник на списанието Бугарија-Македонија

На еден од состаноците на Петтото редовно народно собрание, пратеник од опозицијата му се обратил на премиерот Стефан Стамболов со прашањето: „До кога Бугарија ќе биде во конфликт со нашиот ослободител Русија?“…

Одговорот бил: „Бугарија е мала земја и не може да си дозволи да биде во конфликт со ниту една голема сила, а камоли со Русија, и сигурен сум дека оваа ситуација ќе заврши, дали во мое време или после мене, тоа ќе се случи, но цената што Русија ја бара денес за нашето помирување, не можеме да си ја дозволиме ниту јас, ниту кој било премиер после мене…“

А цената е: пристаништата Варна и Бургас да бидат под руска контрола…

Речиси 130 години по овие маки, Бугарија повторно е вознемирена од темата „Русија“. Под радикално различни услови, под меѓусебно исклучувачки околности, повторно бараме излез, пат, спас. Не од Русија. Од себе си. Од сопствената зависност од покровителство. Проблемот не е Русија. Проблемот овде е нашиот драмско-комичен, болно-сентиментален, инфантилно-наивен или театрално-јуначки однос кон оваа земја.

Гасната криза денес, да се преговара или не со Гаспром, т.е. со Русија повторно на површина го извади синдромот „дедо Иван“. Овој синдром нема само руска димензија. Тој е универзален за бугарскиот политичар, за бугарскиот интелектуалец. И тука лежи проблемот. Како менталитет, начин на размислување и делување, нема разлика меѓу оние што ги нарекуваме „русофили“ и оние што се прогласуваат за западнофили. Не е важно што и двата типа тврдат дека никому не му служат, туку се водат само од бугарските интереси.

И тука е големата самоизмама, тука се крие големиот дефицит на трезвена, рационална и компетентна геополитичка проценка кај бугарските елити – политички и интелектуални.

Според еден од основачите на науката „Геополитика“, Фридрих Рацел, надворешната политика на секоја земја се одредува според нејзината географска локација. Географијата на Бугарија не подразбира надворешна политика со една линија, туку повеќеслојна, флексибилна и подложна на меѓусебно исклучувачки, но неопходни компромиси, во име на нашите исконски национални интереси. Ова во никој случај не ја намалува неизбежната лојалност кон сојузите во кои доброволно се приклучивме, исто така загрижени за заштита на нашите стратешки интереси.

Гаспром и Русија, Европската унија и НАТО, САД и војната на Русија во Украина не се ништо друго освен дополнителни надразнувачи на нашата стара болест – синдромот „дедо Иван“. Наметливите изјави на поранешниот премиер Кирил Петков за диверзификацијата на снабдувањето со гас, двојната игра на Корнелија Нинова со пратките на оружје за Украина и нејзиниот цврст став за преговори со Гаспром сега и веднаш, како и митинзите на Демократска Бугарија против овие преговори се репродуцираат во нови и нови варијанти на синдромот „дедо Иван“. Тоа значи наметнато, несмасно, беспрекорно размислување на политичарите, државниците и аналитичарите, што наместо излез од проблемите, води кон нивно продлабочување и усложнување…

На 20 мај 2002 година за списанието „Бугарија Македонија“ го интервјуирав Алфонс Емануилов – Макс, Бугарин со германско-белгиско потекло, роден во Софија 1929 година.Во 1946 година емигрирал во Велика Британија по масакрот врз интелигенцијата во нашата земја. Дипломирал политички науки во Лондон и по долго талкање низ американскиот континент, се населил во Монтевидео, Уругвај. Кога разговарав со него, тој беше директор на едно списание и два весници и дописник на неколку меѓународни новински агенции. Бев во искушение и формулирав едно од моите прашања вака: „Кој е бугарскиот национален интерес денес?“ Одговорот беше: „Пред се, Бугарија мора да одржува добри односи со САД, Германија и Русија. Мислам дека никој нема да се посомнева дека сум русофил, но географските услови се такви што Русија е соседна земја со Бугарија. И Бугарија е заинтересирана да има добри односи со Русија…. Или воопшто, да не размислува за алтернативи – или со Русија или со САД. Би рекол и со САД и со Русија…“.

Фолклорното клише за „Големиот брат“, кое со особена жестокост го повторуваат бараните и познати бугарски аналитичари, нè турка и во слепата улица на „алтернативното размислување – или, или…“, што е чист ќорсокак. догматизам…

По десет години принудно „братско пријателство“ со Москва, сега е потребно да ги намалиме нашите односи од прагматична гледна точка, а потоа… нека го каже својот збор здравиот разум!…

Во историјата на нашата 140-годишна слободна држава има примери кои високо ја креваат нашата национална самодоверба. И тие никогаш не треба да се заборават: обединувањето, Српско-бугарската војна, прогласувањето на независноста и Договорот од Крајова во 1940 година за враќање на Јужна Добруџа се чекорите што го исцртуваат вистинскиот пат на Бугарија. Во сите четири случаи, нашата дипломатија и владетелите успеаја да ги провлечат бугарските интереси низ тесниот јаз на меѓународната конјуктура. Не пропагандно-идеолошка доктрина, туку креативно прекројување на проблемите што се појавија пред нашата држава, е неопходно и денес.

ЕУ и НАТО, САД и Русија ќе продолжат да ја тестираат нашата национална и државна самодоверба, но и синдромот „дедо Иван“ ќе продолжи да не влече назад.

До кога?

Ова е прашањето на кое нашите политичари и државници мора да одговорат.

А и сите ние…