Иван Михајлов-епоха што продолжува и денес

Пишува д-р: Спас Ташев

Водачот на автентичната ВМРО бил принуден да води конспиративен живот, бидејќи тајните служби на Титова Југославија, Грција и Бугарија долго време го барале.

Непознатите нови борби на Македонија
Во 68 прилози, весникот „Труд“ раскажува за малку познати или непознати факти од борбите на македонските Бугари во периодот 1944 – 1991 година. Ова е последниот дел од низата.

Иако италијанските власти многу добро знаат кое е лицето кое во 1948 година заедно со своите соработници илегално ја преминало австриско-италијанската граница, за повеќето луѓе во светот околностите во животот на Иван Михајлов не се познати.

Долго време го барале тајните служби на Титова Југославија, Грција и Бугарија, поради што лидерот на автентичната ВМРО бил принуден да води конспиративен живот. Има бугарски пасош, но влијателни Хрвати во Рим му помогнале да добие статус на политички емигрант со името Иван Анастасов. Повторно, од безбедносни причини, хрватскиот отец Паоло Мелада му помогнал на адресата на Папскиот институт да ја добива својата кореспонденција. Средствата што македонските патриотски организации во САД и Канада ги испраќале на нивниот идеолошки водач Иван Михаилов, биле префрлани од хрватскиот револуционер Ивица Крилиќ, чиј брат бил стрелан во комунистичка Југославија.

Иван Михајлов има низа тешкотии во својот практично илегален живот, но успева да го развие својот организациски потенцијал, со што им дава нов импулс на организираните македонски Бугари раселени по светот да ја продолжат борбата против старите и новите угнетувачи. На фонот на некои тврдења дека Радко (како што е неговиот најпознат прекар) бил авторитарен, треба да се има во предвид дека тој никогаш не присилувал никого на ништо. Oсвен преку својот авторитет, немал други механизми за влијание бидејќи не патувал надвор од Италија, сите контакти со него се доброволни, а високиот степен на доброволна поддршка го открива значењето на неговото дело.

Трајчо Чундев, активист на ВМРО, убиен во 1949 година во Титова Југославија, вели дека „противниците на Михајлов можат да му припишат многу недостатоци, но никој не може да негира дека тој секогаш целосно мисли на Македонија и постојано крои и подготвува планови за нејзината слобода“. Но, Иван Михајлов е авторитет не само за македонските Бугари. Римскиот весник „Ил Тевере“ пишува дека „Иван Михајлов денес го има во свои раце целото движење што трепери од жар и самопожртвување за многу тешките и долги битки“. „Вашингтон пост“ за него вели дека е „човек со железни нерви… Денеска важи за еден од најголемите конспиратори и револуционери во светот. Културен и нашетан, тој има квалитети на образован човек, каков што е“. За холандскиот весник „Алгемен Ханделблат“ Иван Михајлов е „балканскиот орел“, а за американскиот професор Џон Бејклес „тој е многу културен човек кој добро ја познава европската политика“. Слични високи мислења за него можеме да прочитаме и во американските изданија. „Сфера“, „Нова република“, „Чикаго дејли њуз“, во аргентинскиот „Буенос Аирес Хералд“, италијанскиот „Секоло Сера“, турскиот „Сон Поста“, германскиот „Алдојч Блетер“ и многу други.

Без разлика на неговиот авторитет, Иван Михаjлов е крајно претпазлив. Кон крајот на 1945-та година, кога се наоѓа на австриските Алпи и ги пишува своите први повоени публикации, ги објавува под псевдонимите Вардарски, Македонски, Брегалнички, Преспански и др. „Македонска трибуна“ официјално соопштува дека станува збор за посебна кореспонденција од Париз или Швајцарија. Всушност, материјалите од Австрија се испраќаат до Женева, од каде се препраќаат до редакцијата во Индијанаполис.

Дури во 1950-та година, Иван Михаjлов под своето вистинско име ја објавил книгата „Македонија – Швајцарија на Балканот“ и испраќа официјална честитка до 29-от Конгрес на МПО, одржан во Гери, сојузна држава Индијана. Излегувањето со сопственото име неминовно привлекува странско внимание кон каузата на македонските Бугари. На 3 ноември 1951 година, најавторитетното католичко списание La Civilta Catholica објавува рецензија за неговата книга. Во неа се наведува дека македонскиот проблем „е тежок, особено ако се има предвид дека Македонија, а особено југословенскиот дел, беше и продолжува да биде подложена и денес, како Титова „Народна Република Македонија“, на најнехумано уништување на секоја нејзина национална карактеристика од страна на србите, кои продолжуваат како и во минатото, да бидат жестоки особено против Бугарите“.

Во 1951-та година, весникот „Хрватска“ ја прикажува неговата брошура за Илинденското востание, во 1958 година Радио Рим прави цела емисија посветена на том I од „Мемоарите“ на Иван Михајлов, а во 1961 година и минхенското списание „Ост Европа“ објавува ласкави коментари, истакнувајќи дека нивниот автор има „легендарна слава на Балканот“. Собирањето средства за издавање на следните томови станува национална кауза, бидејќи македонски Бугари од целиот свет даваат донации за нивното издавање.

Еден од најголемите успеси на Иван Михајлов е издавањето на месечниот весник „Македонија“ на четири јазици: англиски, француски, германски и италијански на осум страници. Неговиот прв број излезе на 20 август 1954 година. По протестите кон Италија од Југославија и Грција, властите во Рим бараат весникот да престане да се издава и последниот број излегува во октомври 1958 година.

Без разлика што во органот на МПО во САД и Канада ја објави „Македонска трибуна“, Иван Михајлов на 2 август 1983 година во Рим го објави јубилејниот „Илинденски лист“, како што самиот одбележува „во чест на нашите незаборавни 1893 и 1903 година“. Во јули 1986 година, излегува јубилејниот број на весник „Независима Македонија“, „во спомен на шеесетгодишнината од шестиот конгрес на ВМРО“, а малку подоцна и втор број, издаден од јубилеен комитет по повод 90-годишнината од роденденот на Иван Михајлов и 150 години од смртта на Васил Левски.

Иван Михајлов е класика на идејата за слободна и независна Македонија. Но за него тоа е тактика, а не цел сама по себе. Во својата статија „Мисли за нашата борба“, објавена на 20 ноември 1947 година, Иван Михајлов пишува дека „македонската борба била пред се национална борба… Денес се прави обид за денационализација на Македонија под југословенска власт. Секој што се чувствува Бугарин е огорчен од болшевичкиот обид да се уништи Бугарштината во Македонија… Кој е нашиот идеал? Независна Македонија политички… Духовната врска на македонските Бугари со останатиот бугарски духовен свет не само што не треба да се прекине, туку токму тогаш треба да биде најслободна и гарантирана“. Во 1958 година, неговиот соработник Асен Аврамов пред конгресот на МПО изјавил: „Го слушнав Михајлов како објаснува: „Ние не се бориме за доброто на некоја политичка формулација – автономија, независност, федерација или конфедерација. Какви и да се државните формулации, тие треба да служат и да го гарантираат постоењето на националностите. Но, ако некоја од нив, дури и формулацијата независна македонска држава, ја осудува на уништување нашата бугарска националност или која било од другите националности во Македонија, тогаш треба да се запрашаме каква корист има од таква независна Македонија“. Михајлов вели, политичките формулации и решенија мора да им служат на националностите, но во никој случај националностите не можат да бидат пожртвувани за било која политичка формулација“.

Американското издание „Literary Digest“ го нарекува Иван Михајлов „најомразениот, најобожуваниот и најстрашниот човек на Балканот“. Дури и во Грција мислењето за него е делумно променето. Георгиос Модис во 1963 година напишал дека „Ванчо Михајлов… со презир гледа на оваа непромислена и себична политика – игнорирање на постоењето и непочитувањето на правата на етничките групи што живеат во Вардарска Македонија“. Денес, само во Белград и оние кои служат на неговите интереси во Скопје, како во ерата на најдивиот српски комунизам, продолжуваат да го клеветат Иван Михајлов и да ги прогонуваат организациите што го носат неговото име. Ова само потврдува дека неговите идеи се живи.