Съ Бога напрѣд… за Македония
Појавувањето на биографија за некој од војводите на ВМОРО е настан. Денес, многу од нив остануваат непознати, нивните животи слабо познати, а нивната лична историја неистражена. Затоа книгата за капетанот Никола Лефтеров, војвода на ВМОК, ВМОРО и личност од блискиот круг на Тодор Александров и Александар Протогеров е голем чекор напред. Ја напишал неговиот внук – доц. д-р Живко Лефтеров.
Овде ви нудиме една малку позната епизода од Првата светска војна, кога од ноември 1916 до септември 1917 година, јужно од Поградец (Охридско езеро) во Корчанско, била стационирана доброволната чета на чело со поручник Никола Лефтеров. Составена е главно од доброволци – Бугари од Егејска Македонија и Албанци од Корчанско, кои сочинуваат значително мнозинство:
„На списокот на бугарските доброволци има 120 лица, од кои 6 помлади подофицери и 114 војници. Иако во најголем дел доброволците се од Костурско, од прецизно изготвениот документ кој ги содржи родните места и соодветниот регион, се гледа дека има и доброволци од Леринско, Преспанско и др.: Костурско: – 87 (гр. Хрупишта – 6, Смрдеш – 13, Брезница – 9, Косинец – 8, Шостово /Шестеово?/– 3, Вмбел – 17, Дмбени – 11, Черновишта – 1, Вмбени /Вмбел или Врбени/ – 2, Пождивишта – 2, /Шестеово / – 2, Мокрени – 3, Лобаница – 2, Мањак – 1, Желин – 2, Русица /вер.Хрупишта/ – 3, Нестрам – 1, Варбник – 1); Преспанско – 11 (с. Лак – 3, Остров – 2, Гражено – 1, Герман – 1, Нивици – 2, Дробишта – 1, Коломнат /вер. Кономлади/ – 1); Леринско – 15 (с. Ресен – 1, Рудник – 1, Зелениче – 7, Лагино – 2, Лесковец – 1, Неред – 1, Трново – 1, Буковик – 1); Стружко – 1 (село Вевчани – 1); Кајљарско – 2 (с. Ракита – 2) и еден од градот Прилеп. Возрасниот профил на доброволците е исто така многу разновиден – од 17 до 60 години, со просечна возраст од 31 година.
Во анексите на налогот се појавува список на доброволци Албанци со 344 имиња. Од нив, 11 се високи подофицери, 44 каплари, 2 фелдфебели и 287 војници. Речиси сите потекнуваат од албанските села околу градот Поградец: Старово, Велчан, Долна Чезма, Горна Чезма, Ондиште, Пленишта, Дуница, Одуница, Хомлан, Хондица, Каливаци, Малина, Габровица, Хоштец, Радкол итн. Исклучок прават 15 лица кои се од селата Подмочани, Ервати, Горна Бела црква, Асамати, кои во тоа време имале мешано бугарско-албанско население. Она што е интересно во овој случај е дека некои од овие села се населени со христијани Албанци, што укажува дека верскиот состав е измешан…“. Списокот на доброволците – со нивните имиња и места на раѓање – може да се види во книгата.
На 7 септември 1917 година, француските трупи започнале офанзива кон Корча, што предизвикало повлекување на Австро-Унгарците. Во тоа време четата била на позиција кај селото Блаца, Корчанско.
„Веќе на првиот ден од офанзивата четата го презеде ударот од десната колона на француските единици и давајќи многу жртви се повлече на позициите кај селото Грабовица. Следните два дена, поради австриското повлекување, четата била во опасност да биде опколена. Поради оваа причина, таа беше принудена да ги напушти новите позиции околу селото Грабовица, успевајќи да се повлече по безбедна рута покрај езерото. Никола Лефтеров за патот добива информации од бугарскиот окружен началник во Поградец Илија Коцарев и локалните албански водачи. Стигнувајќи до Поградец, таа била распоредена на нови позиции на височините над градот. Цел ден на 10 септември, четата учествувала во престрелки со напредните француски единици во три баталјони, за на крајот повторно да се најде сама против непријателот, поради континуираното неуредно повлекување на австриските полкови…“. Заради неговото дејствување во овие битки, поручникот Никола Лефтеров бил унапреден во чин капетан и од страна на австроунгарскиот цар бил награден со Крст за воени заслуги III степен.
