(Видео) Ковачев пред БГНЕС: Поправките во извештајот на Вајц ќе бидат усвоени во ЕП, и покрај вмешувањето на Орбан во корист на Мицкоски

Бугарија нема потреба од медијатори. Условите за Скопје се многу јасни. Тие вртат, сучат, одат во Австралија, Нов Зеланд, САД, Канада, Африка, Азија, Европа да објаснуваат колку било лошо тоа што го прифатиле и како тоа требало да се смени. Им го трошат времето на своите граѓани. Ова во интервју за БГНЕС го изјави европратеникот Андреј Ковачев (ГЕРБ/ЕНП), откако Комисијата за надворешни работи на Европскиот парламент (AFET) го усвои извештајот на Томас Вајц за напредокот на Северна Македонија.

Димитар Русков, БГНЕС: Г. Ковачев, како премиер на држава кандидат за членство во ЕУ „ги знае сите детали“ во врска со извештај кој е интерен за Европскиот парламент, за една европска институција?

Андреј Ковачев: Да, Мицкоски во последните недели повеќепати излезе пред медиумите и кажа дека разговара со луѓе во Брисел, дека е задоволен од соработката со известувачот Вајц, дека ги знае предлог-текстовите кои не би требало да бидат јавни, што значи дека добива информации. Прашањето е од каде – дали од пратеник, дали од некој службеник. Тоа е едната страна. Другата е да се разбере процедурата – усвоен беше извештајот само во надворешната комисија. Тој оди на пленарна седница. Не е вистина тоа што го говореше Христјан Мицкоски – дека Европскиот парламент ќе го признае „вековниот македонски јазик и идентитет“. Такво нешто нема. Ако треба да го кажеме директно – г. Мицкоски не ја говори вистината, и такво нешто не беше прифатено во ниту еден текст. Но, за да биде уште појасно – Европската народна партија, европските социјалисти, Зелените и Либералите ќе ги обноват тие амандмани. Следува писмен предлог за јасен и недвосмислен текст.

На 24 јуни во AFET, пратеници – еден Португалец, еден Чешки, еден Австриец и тројца од „Фидес“ – партијата на Виктор Орбан – се спротивставија на гласање на тој амандман. Ќе бевме готови, но поради мешањето на Орбан, кој побара од своите пратеници да помогнат на Мицкоски против предлогот на ЕНП, ќе треба да се чека уште две недели за тоа да се случи на пленарна седница. Тој вели дека во тие две недели жестоко ќе работи тоа да не се случи, што е вид притисок – и емотивен притисок – врз колегите. Од Скопје се говорат невистини. Нема таков пакет како што Мицкоски говори – „признајте ни вековен македонски идентитет и јазик, и ние ќе ги внесеме тие неколку стотини Бугари во преамбулата на уставот“. Мицкоски нема да добие „бонбон“ (од ЕУ) додека ги омаловажува Бугарите. Многу е жално што тој тргна по таа линија.

Очигледно го боли Мицкоски, бидејќи според Преговарачката рамка, за да почнат преговорите, Бугарите треба да бидат вклучени во сите делови на уставот – не само во преамбулата. Во текот на преговорите, Европската комисија треба да го оценува напредокот во спроведувањето на Договорот за добрососедство и протоколите кон него. Во нив се вклучени борбата против говорот на омраза, недискриминација на граѓани кои отворено се изјаснуваат како Бугари, промени во учебниците, отстранување на споменици со натписи како „бугарски фашистички окупатор“. Тоа се основни човекови права – да не си загрозен ако се чувствуваш како Бугарин, да имаш еднакви можности, да можеш да бидеш вработен во администрација, полиција, образование. Бугарската заедница е посебно спомената во извештајот.

Димитар Русков: Политиката на Мицкоски има многу јасно изразен антибугарски и антиевропски карактер, но сепак е доследна. Со извештајот, иако тој нема категорични последици и никако не значи отворање на патот на Северна Македонија кон членство, сепак се создава впечаток дека една држава кандидат од 2005 година има поголемо влијание од една држава членка на ЕУ веќе речиси 20 години, каква што е Бугарија. Имаат ли основани причини бугарските граѓани да се загрижени?

Андреј Ковачев: Не, категорично не. Воопшто не разбирам зошто се создал таков впечаток. Да, поради неколкуте пратеници и поради тоа што процедурата е таква, и поради партијата на Орбан, тоа појаснување беше одложено за две недели, но тука не станува збор за тоа дека ние имаме помалку или повеќе влијание од Христијан Мицкоски, туку за една процедура што сè уште трае.

Димитар Русков: Ја нагласивте улогата на Виктор Орбан. Што уште треба да се случи за најголемиот сојузник на Србија и главниот извор на финансиски средства за антибугарските медиуми во Северна Македонија да биде јасно означен како непријател на Бугарија, и бугарската држава да му каже: „Стоп“?

Андреј Ковачев: Јас сум имал можност да го направам тоа, бидејќи партијата на Виктор Орбан беше членка на ЕНП, да разговарам лично со Виктор Орбан неколку пати на оваа тема. Тие ги финансираат медиумите на ВМРО-ДПМНЕ во Северна Македонија. Одговорот беше: „Да, затоа што Зоран Заев е финансиран од Сорос, јас се борам против Сорос, затоа ги финансираме тие медиуми.“ Му реков дека не знам колку навистина се борат против Сорос и дали навистина се борат, но дека се борат против нас – тоа е апсолутно сигурно. Покрај тоа, партија што во својата кратенка го има името ВМРО, да зазема такви позиции е нелогично. Секој што ја познава историјата на ВМРО со сета нејзина разновидност – со поделбите, крилата, различните струи – знае дека тоа е партија на македонските и одринските Бугари, создадена по Берлинскиот конгрес – прво за автономија на Македонија и Одринско, а по српската окупација на Вардарска Македонија – за независна Македонија. Историјата има значење и мене не ми се допаѓа кога колеги велат: „Не нè интересира историјата, да гледаме во сегашноста.“ Постои една важна мисла со која се согласувам: „Кој го контролира наративот за историјата, го контролира сегашноста и иднината“, бидејќи луѓето и новите генерации учат од одредени учебници. Ако во тие учебници си вградил омраза кон соседот и фалсификувани интерпретации на настани што не се случиле така, и луѓето не ја имале таа идентичност што ја претставуваш, тогаш ќе растат млади генерации што ќе се мразат. Дали сакаме во нашиот заеднички европски дом нашите соседи, нивните деца, да учат од учебници што водат кон омраза кон соседот? Тоа не е идејата… Од другата страна не сакаат да ја надминат југокомунистичката интерпретација на историјата и сакаат да го задржат наративот на југокомунизмот, дури да го надградат со некаква нова историја што самите ја измислиле. Затоа толку се вознемируваат кога некој ќе им каже дека по 1945 година се создала и оформувала нова идентитетска свест кај дел од граѓаните на таа држава, кои сега се чувствуваат етнички Македонци – и ние тоа го признаваме. Човечко право на секој жив човек е да каже: „Јас се чувствувам етнички Македонец.“ Да, тоа е негово право. Но тие немаат право да ја менуваат идентитетската припадност на починати луѓе и немаат право да ги потиснуваат живите луѓе, кои денес се чувствуваат како Бугари и сакаат да бидат интегрирани во политичкиот, економскиот и социјалниот живот на својата сопствена држава.

Димитар Русков: Да прецизираме зборовите „многувековен“ и „многувековни“ ги нема во извештајот?

Андреј Ковачев: Ги нема и никогаш ги немало.

Димитар Русков: Да се вратиме на очигледното протекување на информации. Томас Вајц изјави за БГНЕС дека е пријател на Бугарија и дека на никаков начин не бил под влијание – ниту од македонската влада, ниту од Христијан Мицкоски. Како го дефинирате ова негово изјаснување? Второ, постои нешто уште позагрижувачко. Постојат основани сомнежи дека за ова протекување на информации е одговорна Генералната дирекција за проширување и соседство на Европската комисија и нејзиниот раководител г. Герт Јан Купман. Оваа служба е под директна надлежност на еврокомесарката за проширување Марта Кос. Ние се поврзавме со нив, но досега немаме добиено никаков одговор. Што би значело вмешување на конкретни службеници на Европската комисија во врска со извештајот?

Андреј Ковачев: Кога се дозна кои ќе бидат известувачите задолжени за Република Северна Македонија, јас подготвив за секој од нив сериозна, голема папка со документи во однос на ситуацијата меѓу Република Северна Македонија и Бугарија – со копија на англиски јазик од Договорот за добрососедство, со записниците, со Рамковната позиција, со случаите на дискриминација, за да им покажам на што се темели европската интеграција на оваа земја – на усвоената Преговарачка рамка и на заклучоците на Советот од 2022 година. Сето тоа се наоѓа во извештајот. Тој потврдува дека тоа е основата на европската интеграција.

17-те бугарски европратеници потпишавме писмо во кое го поставуваме токму ова прашање – како е можно премиерот на земја која е предмет на оценување, во реално време да има комуникација или да знае што се случува „во кујната“ во однос на овој извештај. Претседателот на комисијата го одбрани Томас Вајц и рече дека не можеме да обвинувавме или напаѓаме некого без да имаме конкретни докази – и јас исто така нема да направам такво нешто. Но во однос на комисијата, и јас имам слушнато – немам конкретни докази – дека ова е еден вид пакет во кој Скопје треба да добие некаков „бонбон“, или на англиски, face-saving. Мицкоски ја користеше темата во предизборната кампања за жестоко да ја критикува и напаѓа претходната власт – прво на Зоран Заев, потоа на Димитар Ковачевски – и постојано велеше: „Тие се предавниците, јас сум бранителот на македонскиот идентитет и македонскиот јазик.“ Ова многу потсетува на тој брутален закон по 1944 година за заштита на македонската чест, каде што секој што ќе каже дека е Бугарин, бил смачкан од тогашниот комунистички режим. Тоа е ситуацијата.

Ние го поставивме прашањето пред Марта Кос. Кога таа изјави дека би сакала да биде „медијатор“ меѓу Бугарија и Северна Македонија – или поточно си ги понуди услугите – јас веднаш ја зедов збор и реков: „Ве молам повеќе да не ги читате подготвените ви текстови од некого и да не се нудите за медијатор, бидејќи нам не ни треба медијатор. Ние немаме билатерален проблем. Имаме Преговарачка рамка и заклучоци на Советот. Тие се усвоени од 27 земји членки – тоа е основата. Бугарскиот парламент усвои и посебна одлука пред неколку дена, во која е запишано дека Бугарија нема никакви дополнителни услови, освен оние што се дефинирани во Преговарачката рамка. Тоа се документите врз основа на кои ќе се врши приклучувањето на оваа држава кон ЕУ. Отворањето и затворањето на кластерите, оценувањето на напредокот, ќе се врши врз основа на тие документи. Сега од Северна Македонија вртат, влечкаат, одат во Австралија, Нов Зеланд, САД, Канада, Африка, Азија, Европа, за да објаснуваат колку било лошо што го прифатиле тоа, и дека требало да се смени. Им го трошат времето на сопствените граѓани. Нема никаков билатерален спор. Реалноста е дека постои усвоена европска рамка, која Христijan Мицкоски не ја исполнува. Тоа е.“

Димитар Русков: Во изминатите месеци, дали бугарските европратеници направија доволно, дали беа доволно активни и ефикасни за да ја заштитат и бугарската, и заедничката европска позиција – не само во однос на овој извештај, туку генерално во контекст на евроинтегративниот процес на Северна Македонија? Во следните две недели, кое треба да биде јасното порака и јасните чекори на бугарските европратеници, за да не се дозволи понатамошно искривување на европскиот процес?

Андреј Ковачев: Можеби нема друга тема по која сме биле толку единствени. Не се сеќавам да имало другпат кога 17 бугарски европратеници се потпишале под еден ист текст. За оваа тема имаме единство, работиме во нашите политички групи за да ги убедиме колегите. Им објаснуваме дека не го правиме затоа што е некоја наша бугарска прищевка, туку затоа што е праведно, објективно, одговара на реалноста и на преземените обврски.

Сакаме да ги задржиме во следните две недели позициите кои беа постигнати меѓу четирите главни политички групи, плус конзервативците и реформистите (ЕКР), кои исто така ги поддржуваат дополнителните текстови што треба да бидат вклучени. Нашата задача е да не дозволиме повторно надворешен притисок, како и закани и геополитички апокалиптични предвидувања за тоа што би се случило ако зборот „modern“ (современ) влезе во текстот. Звучи смешно и комично дека овој збор ќе ја сопре европската интеграција на Република Северна Македонија, но Мицкоски сам реши да влезе во таа замка, кога постојано зборуваше за „вековниот македонски јазик и идентитет“, од каде што и почнаа сите проблеми.

Граѓаните на Република Северна Македонија сами треба да се ориентираат каде е проблемот. Тој не е во Бугарија. Бугарија продолжува да подава рака. Сакаме добрососедство, сакаме да им помагаме на нашите најблиски по патот на европската интеграција. Тоа е запишано и во Договорот за добрососедство, кој не се спроведува, и во Заедничката историска комисија, која не работи. Оваа комисија е блокирана, за жал. Таа моментално не произведува ништо, затоа што е под сериозен политички притисок да не се фокусира на својата академска работа.

Две работи треба да се направат во Бугарија. Прво, сериозна реформа на Законот за бугарско државјанство, каде што треба да се создаде јавен регистар на сите што добиле бугарско државјанство по потекло, и тоа со задна дата – барем од почетокот на 2000 година. Треба да има церемонија пред знамето и грбот, со институционална меморија за тој значаен момент кога човек, кој доброволно дошол во Бугарија и побарал по потекло бугарско државјанство, го добива тоа државјанство. Исто така – олеснување на добивањето државјанство за оние наши сонародници што јавно ја изразуваат својата бугарска припадност. Тоа треба да биде јавно изјавено во декларација, а не како сега – тајно.

Вториот елемент е комуникациска стратегија на Бугарија, за да ги поддржуваме нашите заедници надвор од границите. Тука бугарската држава има долг кон нашите историски заедници во Албанија, Косово, Србија, Северна Македонија, Молдавија, Украина – тоа се историските заедници. Во Соединетите Американски Држави ја имаме Македонската патриотска организација, каде што исто така треба да подадеме многу посилна рака. Кога зборуваме за комуникациска стратегија, тоа значи средства. Бугарскиот буџет ќе треба да ги обезбеди тие средства за нашите историски заедници. Не може една приватна фондација, како онаа на г. Милен Врабевски, да дава повеќе средства од бугарската држава.