Во однос на воведувањето воена обука во бугарскиот образовен систем

Пишува: Георги Станков, психолог и д-р по политички науки, креатор на поткастот Коридор 8

Краток одговор:
Да, но тоа не е доволно.
Долг одговор:

Сериозно излитено клише е дека училиштето треба да ги подготвува децата за животoт и да гради кај нив вештини за справување со животот. И колку и да се излитени тие тврдења, тие се вистина.
Животните вештини се вештини за справување, прилагодување и напредување во различни услови. Овие вештини обично ги мислиме како дел од нашата способност да учиме, да се квалификуваме, да најдеме работа, да заработиме за живот, да се грижиме за нашите сакани. Општо земено, животните вештини се вештини за решавање на различни видови животни задачи и предизвици.

Ваквите вештини подразбираат дека може да се размислува надвор од буквалното, утврденото и видливото, да се има чисто практична способност за некои активности и да се стекне одредена емоционална и социјална зрелост. Училиштето прави што може, а исто така и наставниците – не е многу, не е ни малку – тоа е онолку колку што е подготвено нашето општество и колку што родителите го подготвиле теренот дома.

Од речиси осум години размислувам за нешто повеќе што е потребно. Повеќе од она што сме навикнати да го слушаме што треба да се учи на училиште. Тоа е дека справувањето во животот мора да вклучува збир на вештини за преживување и за реагирање во различни итни ситуации – природни катастрофи, несреќи, воени конфликти. Зборувам и за индивидуален опстанок и за колективен опстанок – на жителите на станбена зграда, маало или село, град, дури и цел народ.
Овие мисли почнаа многу неорганизирано да ми поминуваат низ главата кога дознав за судбината на некои бегалци од војната во Сирија. Тогаш се сетив на страшната поплава во селото Бисер, која зафати само едно село. Дали бевме подготвени да реагираме на вакво нешто? Зборувам за подготвеност и институционална и хумана и комунална. Не бевме подготвени.

А сега да ги погледнеме неодамнешните настани, од минатата година – руската инвазија на Украина, која ги избрка милиони Украинци од нивните домови како внатрешно раселени лица или како бегалци, стави десетици милиони под секојдневно бомбардирање, да се кријат во засолништа за бомби, подруми или метро станици, за животот на батерии и генератори, за извршувањето на стотици, па дури и илјадници секојдневни активности на нов начин.

Да погледнеме исто така кон големата поплава што ја погоди околината на Карлово, која го постави прашањето дали можеме за кратко време под тешки теренски услови да сместиме голем број сиромашни, да им обезбедиме храна, да ги исчистиме поплавените села, да ги санираме штетите итн.

И да завршиме со страшниот земјотрес во Турција, во кој загинаа десетици илјади човечки суштества, а стотици илјади останаа без покрив над главата.
Се разбира, на индивидуално човечко ниво, сите ние одговараме со емпатија на оние кои страдаат. Организираме кампањи, даваме морална и материјална поддршка. Но, што ако нè снајде голема, огромна катастрофа? Не дај Боже, се разбира. Знаеме ли што да правиме – знае ли некој од нас?

На пример, ако избие војна и паѓаат бомби врз нашите градови, каде може да се сокрие поголема група граѓани? Што да се јаде и како да се готви? Како да комуницирате и да се координирате со други големи групи на различни локации? Како да се организира одбрана или да и се помогне на редовната армија? Како да го разнесете автомобилот на противникот? Како да го застрелате? Како да лазите? Како да натерате ранет човек да лази? Како да се организира расчистување на урната зграда за да се спасат затрупаните? Како да се направи импровизирана болница? Како да се продолжи со лекувањето на болните? Како и каде ќе се раѓаат и чуваат бебињата?
И кога (ако) катастрофата стане „нова нормалност“, како живите ќе продолжат да живеат, за да ги извршуваат најдобро што можат своите вообичаени активности и новите понеобични? Како ќе се учи во училиштата? Како ќе се организира производството и дистрибуцијата на прехранбени производи? Како ова, како она…

Соочени сме со прашањето како Бугарија може да ги организира сите свои институции, но уште поважно – како може да го научи своето население, особено младите луѓе, на такви нови вештини за справување. На ова прашање мора да се одговори со подготовка и имплементација на наставна програма која во рок од 3-4 недели ќе даде основни знаења и барем минимум практични вештини за одговор и за индивидуално и групно однесување при воени операции, масовни катастрофи и несреќи.

Сите сакаме да живееме во мир, но повеќето луѓе го правеа тоа во Грузија во 2008 година, во Сирија во 2013 година, во Украина во 2014 година и до сега, во Турција пред неколку недели. Немаме гаранции за многу работи кои се надвор од нашата директна контрола и затоа некои вакви тренинзи – колку и да не ги сакаме – се дел од подготовката за реалниот живот.

Не инсистирам дека е неопходно да се воведе воен рок бидејќи тоа е скап зафат. Но, четири еднонеделни курсеви за воена обука и одговор при катастрофи (да речеме, една недела секое средношколско лето) можат да бидат корисни и поучни за младите.

Пред неколку години, на средба со тогашниот украински амбасадор во Бугарија, Н.Е. Микола Балтажи (бесарабски бугарин), забележав нешто парадоксално кај еден млад човек. Имаше помалку од 30 години, а веќе беше доктор по астрономија и автор во позната научно-популарна веб-страница. Но, овој млад човек и демократ, кој инаку сесрдно ја поддржуваше Украина, имаше тешкотии да прифати дека во Украина се размислува за задолжителен воен рок. Се чини дека тој го проектирал својот прогресивен бугарски менталитет на надворешната ситуација и не можел да ја прифати таквата реалност. И таа беше сосема близо, со оглед на тоа што се случи со земјата во 2014 година.

Значи, ситуацијата е јасна – ние можеби не сакаме војна, но војната може да не посака нас. Можеби не сакаме земјотрес, но тој ќе ни тропне на вратите. И да не сакаме поплави, тие ќе не поплават. И треба да имаме идеја како да се справиме – не само поединечно, во што сме мајстори, особено ако се работи за правење на удрени, туку и за групно преживување и справување. И институционалната подготвеност и нашето индивидуално знаење и вештини за справување со итни случаи можат да ни бидат корисни во широк опсег на настани. Човечките и институционалните капацитети, откако ќе се развијат, може да се применат на едно, друго, или трето …

И кон крајот ќе фрлам (малку офтопик) камен во мочуриштето. Ја спомнав случката со младиот прогресивен демократ кој иако ја поддржуваше Украина му беше тешко да прифати дека понекогаш мора да има задолжителен воен рок или мобилизација. Не знам зошто, но нешто ме тера да помислам дека ако наскоро се вклучиме во војна со руски војници или нивни проксита овде (Русија има фаворит на Балканот), првите што ќе се фрлат да помогнат или ќе одат како доброволци. на бојното поле, нема да бидат таквите како него, туку ќе бидат оние момчиња што ги носеа бугарските знамиња во знак на протест против забраната за Луков марш.

И за крај, сакам да го споделам со вас овој долг разговор со проф. Алина Халецка од Украина, која ни кажа многу интересни и важни работи за војната и за животот на Украинците за време на војната. Ни кажа дека се адаптирале на новата нормала. Но, Украина беше во состојба на готовност 8 години, за време на кои стотици илјади мажи и жени стекнаа борбено искуство на фронтот во Донбас, и тие веќе изградија многу вештини во текот на тие години. Војната не ги фати неподготвени. Станавме како Израел, ни рече таа. А ние, Бугарите, во последните 78 години без војна изгубивме дел од вештините и квалитетите што ги имаа нашите предци. Светот се менува. Не знаеме во која насока. Па дури и да не нè снајде војна (што е најдобро за нас), секогаш има други неочекувани појави и настани што можат да нè погодат. И справувањето со нив ќе биде важно, многу важно.
Тоа се моите споделени мисли…