Ако го уништиме единството на Западот, ќе ја вратиме Русија во Европа

Пишува: Георги Пашкулев, главен уредник на БГНЕС

Изолацијата на Русија има свои историски паралели. Евентуалното слабеење на евроатлантското единство само ќе ги олесни плановите на Кремљ против Западот.

Од 24 февруари Русија е предмет на универзално медиумско и експертско внимание. Набљудувачите, кои имаат амбиција да го дешифрираат значењето зад секоја акција на Владимир Путин на воено поле, не оставаат без коментар ниту една одлука или изјава од Кремљ. Во вревата на медиумскиот хаос на сите можни гледишта и толкувања, се чини дека останува недоволно анализиран најсигурниот извор на знаење, имено – гледањето наназад кон веќе познатите историски настани. Следењето на повоените периоди од не така далечниот 19-ти век покажува дека Русија паднала во длабока изолација во најмалку два случаи, носејќи ги последиците од своите одлуки и како резултат на меѓународната конјуктура. Земјата излегува од овие кризи дури откако ќе се случат клучни промени на глобалната геополитичка сцена.

Русија во заробеништво на Крим

По Кримската војна (1853-1856), Русија брзо влезе во период на изолација од големите сили, паѓајќи во состојба на глува одбрана. Загубата на војната става крај на долгата речиси половина век руска доминација во континентална Европа, која започнува по Виенскиот конгрес (1814-1815) и поразот на Наполеон во 1815 година. Главните карактеристики на доминацијата за која станува збор беа во голема мера двојни. Во Европа владее период на продолжен мир, кој е во контраст и со турбулентниот 18 век и со периодот на Кримската војна. На европскиот континент доминира Светата унија, чии најактивни членки се Русија, Австрија и Прусија. Таа мора да ја заштити легитимната моќ на победниците, имено моќта на старите феудални режими. Одбраната на L’Ancien Régime во првата половина на 19 век, обележана со буржоаските револуции од 1830 и 1848 година, ќе ѝ донесе голем срам на Русија, а на нејзиниот владетел Николај I (1825-1855) страшниот прекар „жандарм на Европа“. Име кое не е сосема заслужено за монарх кој се стремел кон реформи, дури и ако на крајот не успеал да ги спроведе. Историската слика што го надживеа императорот Николај I, како резултат на оскудните информации за неговата улога во Русија, генерално е незаслужена. Николај I, а не неговиот син Александар II (1856-1881), кој влезе во историјата како Цар Ослободител, со своите иновативни дела со кои го укина крепосништвото и другите големи реформи, беше либералот во царското семејство.
Во 1856 година, Русија е поразена во Кримската војна од коалицијата на Велика Британија, Франција и Кралството Сардинија, која наскоро ќе прерасне во обединета Италија. Унијата беше поддржана од Австро-Унгарија. Виена е верен сојузник на Руската империја речиси 170 години. Расколот меѓу Виена и Санкт Петербург ќе се случи со т.н Источно прашање, т.е. војните на Балканскиот Полуостров, кога неодамнешните сојузниците ќе се претворат во главни конкуренти и непријатели. Во рамнотежата на европските сили, само Прусија ќе остане неутрална и добронамерна кон Петербург, а многу скоро овој најверен и вистински „тројански коњ“ ќе ги жнее плодовите на оваа политика, освојувајќи ја Русија на своја страна на патот кон германското обединување.
И покрај обединувањето на главните европски земји, Русија успеа постепено да се опорави и да ги врати своите позиции по цена на големи напори. Ја искористи променетата надворешно-политичка ситуација и колапсот на кримската коалиција, која и наметна понижувачки услови на Париската мировна конференција во февруари-март 1856 година. Најважните од нив се поврзани со нејзината улога на Балканот и Црноморскиот регион: На ​​Русија и е забрането да интервенира на Балканот, а Црното Море е прогласено за неутрална територија, со што Русија ги губи сите свои стратешки воени предности, вклучително и забраната за изградба на руски воени тврдини на нејзиниот брег и распоредување војска.

Трнливиот пат за враќање на меѓународната сцена

Изолацијата продолжува, опфаќајќи го периодот од 1856 до 1871 година, кога на европската сцена се појавила Обединета Германија.
Во текот на овие речиси две децении, железниот канцелар Ото фон Бизмарк со „железо и крв“ ќе ги обедини германските земји, под жезолот на Хоенцолерн. Тој ќе ги порази некои од главните учесници во „кримската коалиција“ против Русија и со тоа ќе го заврши принудниот период на руска изолација, за што најточна оценка дал принцот Александар Горчаков: „Русија не се лути, таа се концентрира“. Користејќи ги промените што настанале, Горчаков на конференцијата во Лондон (1871) успеал да ги одбие некои од најтешките клаузули наметнати на Русија по Кримската војна.
Појавата на Германската империја во 1871 година беше е кој фундаментално го променил европскиот пејзаж. Во срцето на Европа се создава таква сила која постепено со својата растечка моќ ќе ги обедини против себе другите стари големи сили – Франција и Велика Британија, а особено првите многу силно ќе бараат руско пријателство, за да не бидат згазени повторно од германската чизма, бидејќи на неколку пати постоела таква опасност.
Обединувањето на Германија е геополитички пресврт успешно искористен од Русија, која ги отфрлила најпонижувачките клаузули од Парискиот мир (1856). Станала и посакуван сојузник, приклучувајќи се на Унијата на тројцата императори во 1873 година, а во 1891 година кулминирала со сојузот со Франција, чиј симбол и денес е најубавиот мост на Сена, кој го носи името на императорот Александар III.

Единството на Западот

Она што се случи со Русија не само што предизвикува алузија на Крим од 2014 година, туку и ја форсира споредбата што го започна класичниот геополитички судир меѓу големите европски држави. Денес, по анексијата на Крим, геополитиката и историјата се враќаат, вели проф. Волтер Расел Мид.
Заклучокот на опишаниот период, кој ја доведе Русија во изолација, на кој можеме да го додадеме периодот по болшевичката револуција, е релевантен до ден-денес. Војната што Путин ја започна против Украина на 24 февруари треба да докаже дали НАТО и ЕУ ќе останат обединети во нивната желба да надвладеат над руските претензии. Секое слабеење на евроатлантското единство или промена на геополитичката позиција на една од водечките европски земји, како Германија или Франција, поради енергетски, економски или други проблеми, само ќе ја олесни реализацијата на плановите на Кремљ.
Во последниве месеци, и генералниот секретар на алијансата, Јенс Столтенберг, и претседателката на Европската комисија, Урсула фон дер Лајен, повикуваат на единство. Ако попуштиме и го уништиме ова единство сега или во наредните месеци, тогаш ќе ја повториме историјата и ќе дозволиме Русија да се врати во Европа и да владее како порано во првата половина на 19 и втората половина на 20 век.