„Отворен Балкан“ како бледа копија на Заедничкиот регионален пазар

Пишува: Рилинд Даути/ Тв Шења/Општество.нет

Проектот „Отворен Балкан“ веќе две и повеќе години е тема на дискусија за неискрените политичари кои насекаде бараат шанса да го понижат противникот, за телевизиските филозофи кои се експерти за секоја тема во емисии каде ништо не се разбира и за генијалците на Фејсбук кои ги знаат тајните на нештата подобро од кој било. Во таква какофонија, е тешко да се концентрираш и внимателно да ги анализираш прашањата, а на тоа не помагаат ниту експертите за политички науки, економија и други области, кои со големи зборови зборуваат за идеолошки анализи и декларации на историски личности („Адем Демачи (голем албански патриот во Косово, кој поминал околу 30 години во југословенските и српските затвори – например ) ја поддржал оваа идеја, тој ја нарекол Балканијада“), но овие експерти не го кажуваат тоа што треба за да може еден компетентен истражувач веднаш да го разбере и потоа да им го каже на обичните луѓе кои се маѓепсани од медиумската возбуда и не знаат каква позиција да заземат.

Покрај конфузијата и менталната тортура на Албанците, проектот „Отворен Балкан“ уште еднаш ја покажа несериозноста, историската неписменост и непознавањето на културите што странците ги имаат за балканскиот регион, бидејќи европските и американските претставници на самитот во Охрид со ентузијазам го поддржаа проектот „Отворен Балкан“.

Таквата поддршка ги разочарува оние кои очекуваат повеќе од меѓународната заедница. Шокантно е што официјалните претставници на Европската Унија не си ја знаат работата, бидејќи токму ЕУ стои зад проектот Заеднички регионален пазар за сите 6 земји од Западен Балкан, кој се заснова на четирите слободи: слободното движење. на стоки, услуги, капитал и луѓе, додека проектот „Отворен Балкан“ се базира на истите работи. Затоа, се поставува прашањето: со која смисла европските претставници поддржуваат друг проект, кој е конкуренција на проектот ОРП, зад кој официјално стои Европската Унија, излегувајќи во одбрана на ривалски проект како „Отворен Балкан“? Тоа значи дека Европската Унија доброволно се откажува од своето геополитичко влијание во Западен Балкан, за кој вели дека има геостратешко значење за самата неа!

Можеби Европската унија има корист од тоа што сите овие средби, како дел од берлинскиот процес, можеби имаат позитивен ефект со тоа што балканските „тепачки“ конечно самоиницијативно развиваат мултилатерална соработка. Но, „Отворениот Балкан“ не е добар пример за ова. Тоа е слаба копија на проектот Заеднички регионален пазар поддржан од ЕУ и, како и секоја друга копија, Отворен Балкан има многу слабости.

За поддршка на „Отворен Балкан“ не се достапни 30 милијарди евра од Економско-инвестицискиот план за подобрување на инфраструктурата и други инвестиции од Европската Унија, кои се планирани за Заедничкиот регионален пазар.

„Отворен Балкан“ се развива површно, бидејќи тоа е од корист за балканските земји, дури ни иницијаторите не го знаат точното име на нивниот проект: дали се вика „Отворен Балкан“ или „Отворени Балкани“? Спротивно на тоа, Заедничкиот регионален пазар беше развиен од бриселската бирократија позната по својата прецизност и безмилосна точност.

„Отворен Балкан“ не е единствен документ, туку низа договори кои имаат малку заедничко меѓу себе: еден зборува за движење на работници, друг за ветеринарство, трет за лични карти итн. Република Албанија, Северна Македонија и Србија можат да потпишат договори за увоз и извоз на врати и прозорци и да го прогласат за дел од „Отворениот Балкан“. Спротивно на тоа, Заедничкиот пазар е краток документ (25 страници), но со конкретни точки за тоа што е вклучено, како ќе се имплементира и која е временската рамка за имплементација.

„Отворен Балкан“ е проект на самите балкански земји кои имаат „традиција“ на игнорирање или кршење на потпишаните договори. Тоа што денеска го потпишуваат, утре балканските земји го забораваат! Ова се случува и меѓу Република Албанија и Косово, кои на бројни владини состаноци потпишаа еден куп договори за соработка, но кои поради несериозност и мрзеливост воопшто не ги спроведуваат, но овие две земји се жалат дека Северна Македонија , Србија и Црна Гора ги прекршуваат одредбите за слободно движење на стоки предвидени со ЦЕФТА. Но, за разлика од „Отворениот Балкан“, зад Заедничкиот пазар стојат „морковот и стапот“ на Европската унија, што би гарантирало поуспешна имплементација на терен.

Во потпишаните договори, како дел од „Отворениот Балкан“, се споменуваат официјалните имиња на земјите: „Република Србија“, „Република Албанија“ и „Република Северна Македонија“. Имајќи го ова на ум, нереално е ЕУ и САД да очекуваат еднаков третман на Република Косово во овој проект, со оглед на нејзиното непризнавање од Србија и (поради српскиот фактор) Босна и Херцеговина. Кога Србите одбиваат да спортуваат со Косово, а сите спортови се само забава, како може да се очекува еднаков третман во дипломатијата? Дали кога ќе се одржи состанок на Отворен Балкан во Србија, Србија ќе го постави знамето на Република Косово во салата и ќе гарантира дипломатски имунитет на делегацијата од Косово? Што се однесува до Заедничкиот регионален пазар, секоја средба и договор на Берлинскиот процес гарантира еднаков третман на Република Косово и покрај непризнавањето од 5 земји членки на ЕУ.

Како што е познато, Косово е категорично против „Отворен Балкан“, но ниту другите две земји не се ентузијасти. На самитот во Охрид беа видени и знамињата на Црна Гора и Босна и Херцеговина, но ниту една од тие земји не потпиша ниту еден од 4-те договори. И нивното присуство како „набљудувачи“ е сомнително. Таму учествуваше црногорскиот премиер Дритан Абазовиќ, и покрај тоа што претседателот Ѓукановиќ е против „Отворениот Балкан“, додека никој не може да каже дека присуството на премиерот на Босна и Херцеговина, Зоран Тегетлија, е доказ за поддршката на проектот од страна. на таа земја, со оглед на нејзината хаотична внатрешна структура, додека Зоран Тегетлија е босански Србин кој е близок со Милорад Додик. Од друга страна, Заедничкиот регионален пазар ги опфаќа шесте земји од Западен Балкан, кои немаат никакви резерви кон оваа иницијатива. Од овие причини, а можеби и од многу други, „Отворениот Балкан“ не е ништо повеќе од слаба копија на Заедничкиот регионален пазар.

Иако, да се биде слаба копија не значи дека нешто е безопасно. Како што фалсификуваните производи му штетат на потрошувачот, така и Отворен Балкан ќе им наштети на граѓаните на балканските земји (со можен исклучок на српските граѓани). И, како што фалсификуваната стока ја нарушува позицијата на компанијата што го измислила оригиналот, „Отворен Балкан“ ќе ја наруши позицијата на Европската Унија, бидејќи ја игнорира и без надзор на ЕУ во „Отворен Балкан“ Србија без опструкција ќе може да ги реализира своите доминантни позиции во однос на другите земји од Западен Балкан, додека преку Србија би зајакнале позициите на геополитичките ривали на ЕУ, како што е Русија. Значи, кога ќе ставите сè во рамнотежа, прашањето е: што да направите следно?

Што се однесува до САД и ЕУ, нека соберат јавна поддршка за „Отворен Балкан“ и секоја унилатерална мултилатерална иницијатива што ги копира и се натпреварува со иницијативите позади кои стојат САД и ЕУ: Заедничкиот регионален пазар, кој се разгледува овде, Самит во Брдо/Крањ, Процесот за соработка во Југоисточна Европа (ПСЈИЕ), Иницијативата за соработка во Југоисточна Европа, Советот за регионална соработка… Има многу иницијативи, но проблемот е во нивната примена и правењето на конкретни придобивки за граѓаните од нив.

Втората работа е оживувањето и усвојувањето од страна на Европската Унија на горенаведената фраза, која во најосновна смисла беше добра идеја, но која, за жал, се покажа како изгубена можност бидејќи се дегенерира во она што го имаме денес како „ Отворен Балкан“. Станува збор за „мини-шенген“. Доколку оваа идеја би се имплементирала, во едноставна смисла на отстранување на граничните контроли меѓу земјите, тоа би била промена која драстично би го подобрила животот на луѓето од Западен Балкан. Укинувањето на граничните контроли меѓу земјите од Западен Балкан треба да се предвиди како завршна фаза на Заедничкиот регионален пазар, со цел поефективно да се реализираат четирите слободи врз кои е изграден Пазарот: слободно движење на стоки, услуги, капитал и луѓе. На овој начин, жителите на Западен Балкан би можеле да го вкусат целосно слободното движење пред интеграцијата во ЕУ (што можеби никогаш нема да се случи) и, со договор поддржан од ЕУ, нема да има страв од измами меѓу граѓаните од соседните земји, додека, во исто време, Европската Унија ќе се погрижи овој проект да се спроведе правилно.