Бугарско, неизбришливо

Пишува: Недјалко Бакалов/Faktor.bg

Еден од најтажните моменти во мојот живот се случи, кога пред четврт век ги видов избришаните очи на свети цар Борис-Михаил Први Крстител во манастирот „Свети Наум“ кај Охридското Езеро. Муралот е од 1806 година. Срцето ме болеше и кога минатиот месец ги видов избришаните донаторски натписи на занаетчиите од бугарските еснафи на иконите во црквата „Рождество на Богородица“ во Битола. Мала утеха беше преживеаниот „бугарски“ во иконата на еден од еснафите. Тука беше и спомен плочата со која се слави делото на локалниот добротвор д-р Константин Мишајков, кој го купил и подарил земјиштето за црквата отворена во 1876 година и соседното училиште „Св. Свети Кирил и Методиј“. Така е не само во Битола. Така е во Дебар, Кичево, Скопје, Крива Паланка, Велес, насекаде е исто во Вардарска Македонија.

Во дебарскиот манастир, наместо името на Борис Први, го пишува она на српскиот крал Стефан Дечански. Случаите на уништување на културно историско наследство, се наведени и детално документирани од големиот патриот, покојниот професор Божидар Димитров.

Сите ја знаеме судбината на битолскиот натпис на цар Иван Владислав, скршен и сокриен во подрумот на битолскиот музеј. Панде Ефтимов, нека почива во мир, ја фотографирал плочата во 1956 година и ја испратил фотографијата до бугарската амбасада во Белград. Македонските власти му се „заблагодариле“ со казна и затвор

Етнонимот „Бугарски“ систематски се бришело од придавката напишана по волјата на ктиторите, до имињата на просветителите Свети Кирил и Методиј на поголемиот дел од фреските. На некои поради. sancta simplicitas е додаден зборот „словенски“, т.е. од незнаење, останало „од Преслав“. Очигледно малкумина од бришачите знаеле дека ова е името на старата бугарска престолнина.

Така е во Вардарска Македонија – внимателно се отстранети сите знаци дека населението во овој дел на географскиот регион на Македонија до средината на минатиот век се знаело за бугарско и оставило материјални и духовни знаци за тоа. Во градот каде што живеам – Хасково, втор најстар православен храм е „Свети Архангели Михаил и Гавраил“. Осветена е во 1861 година и бидејќи маалото во кое е изградено во тоа време било населено со погрчени Бугари – натписите на фреските се грчки. Пред неколку години фреските во црквата беа обновени, но грчките натписи останаа, не беа заменети со бугарски. На верниците кои се молат под туѓи букви веројатно тоа не им се допаѓа, но утешно прифаќаат дека таква била волјата Божја.

УНЕСКО забранува ресторативна интервенција во споменици кои би ги промениле нивните етнички карактеристики. Дали тие во Вардарска Македонија знаат за ова барање на културната организација на ООН? Очигледно знаат, но што да прават кога овие бугари од старо време им ја вознемируваат македонистичката совест и тие затоа маваат онака слободно со баданарката.

Кутрите, не сфаќаат дека има неизбришливи работи. Тешко им е да се навикнат да бидат свои, да бидат Бугари. Тие самите си ги вадат очите и така го повторуваат она што им го направил на Самуиловите војници од Василиј Бугаробиецот. Алеко Константинов има еден расказ со наслов „Пази Боже, слепо да прогледа“. Уште колку ли ќе чекаме духовно слепите да прогледаат?