Пишува: Доц. д-р Спас Ташев
Избраниот претседател на САД Џон Кенеди во 1961 година бил еден од најхаризматичните Американци. Во неговата работа, мирот и демократијата се неразделно поврзани. Поради оваа причина, со посебна уредба, тој ги прогласил деновите меѓу 16 и 23 јули 1961 година за недела на поробени народи. Предвидено било еден од главните настани да се одржи во градот Бафало.
Овој нов момент во американската политика бил оценет од македонско-бугарската емиграција во САД како можност да се популаризира вистината за македонското прашање. Структурата на македонските патриотски организации (МПО) во Лакавана контактирала со градоначалникот на Бафало, Франк Седита и изразила желба да ја претставува Македонија. Презентираните аргументи биле крајно убедливи, поради што била издадена наредба до градската општина, заедно со знамињата на другите поробени земји, да се вее црвено-црното знаме на ВМРО и МПО. На парадата учествувале сите македонски Бугари во регионот, а знамето на поробена Македонија го носел Ангел Безев.
На 40-тиот конгрес на МПО во Кливленд, месец и половина подоцна, била усвоена декларација во која се наведува територијата на денешна Северна Македонија: „Делот на Македонија покрај Вардар што Белград го окупираше пред повеќе од 40 години сега се соочува со двојно угнетување – политичко и духовно – чија крајна цел е, како што беше за време на кралската диктатура, да се обезличи националната свест на македонските Бугари, да се фалсификува нивната културна историја, да се заборави дека живееле Бугари со висока национална свест, пристапување на православните цркви во Македонија во шовинистичкиот пајтон на Српската патријаршија во Белград, како и постојаното поплавување на локалното македонско-бугарско наречје со србизми со цел да се обликува таканаречениот „македонски јазик“ – се јасни знаци на денационализаторската активност што го карактеризира денешниот српско-комунистички режим во поробена Македонија. Само сценографијата и актерите се променети, подмолната цел останува иста “.
Оваа теза понатаму била развиена на следниот конгрес во Бафало, каде било наведено дека „комунистичкиот режим во Југославија го третирал својот дел од Македонија како освоена територија. Издадени се голем број укази, чија имплементација постојано го уништува културниот, верскиот и економскиот живот на луѓето. Со цел да се забрза србизацијата на македонските Бугари, бил создаден нов „македонски“ јазик. „Комунистичката партија и нејзината огромна тајна полиција се единствените владетели во земјата и тие го контролираат животот на луѓето “.
Овие декларации биле испратени до голем број меѓународни организации и влади, вклучително и Белата куќа, каде очигледно биле подложени на длабинска анализа. Како резултат на тоа, заменик државниот секретар на САД Роберт Манкинг изјавил дека македонското прашање продолжува да постои, а американскиот наука Кристијан монитор напиша на 4 септември 1962 година дека „Стејт департментот прифаќа постоење на проблем со македонско малцинство – нешто за што Бугарија тврди со години “.
Особено интересна во врска со ова е изјавата на Едвард Кенеди, брат на претседателот Џон Ф. Кенеди: „Не гледам причина зошто македонското прашање да не биде покренато со поголема изтност во ера кога активностите на сите народи се неопходни за зачувување на мирот. „ Во оваа прилика, МПО во својот весник „Македонски трибуна“ пишува дека „според зборовите на Едвард Кенеди, за кого, како и за секоја информирана јавна личност, македонското прашање е жива реалност. Да не спомнуваме колку ова прашање е реалност за поробениот народ во Македонија … Чест е за Едвард Кенеди што не ја закопува главата во песок, како што некои луѓе сакаат да го прават тоа и ја кажува вистината како што е е
Атентатот врз Џон Кенеди на 22 ноември 1963 година не го прекинува овој курс на американската политика кон Македонија, во тоа време диригентската палка ја презел потпретседателот Линдон Џонсон. Една случајност доведува до најголема поддршка од американската повоена администрација за каузата на македонските Бугари.
Хотелот „Шератон Кадилак“ во Детроит требаше да биде седиште на 43-от Конгрес на МПО од 5 до 8 септември 1964 година. Сепак, на 7 септември, според програмата на сегашниот американски претседател Л. Џонсон, тој морал да се смести во истиот хотел и да одржи јавен говор на плоштадот. Кога делегатите и неколку илјади гости на конгресот дознале за претстојната посета, едногласно одлучиле да се испрати телеграма до Белата куќа и да се изрази желба конгресна делегација да се сретне со претседателот и да му честита. Иако не постои таква практика, одговорот од Вашингтон е молскавично, донесен преку специјален пратеник. Состанокот е потврден со напомена дека деталите ќе бидат прецизирани на самото место, без прелиминарно сценарио. Така, на 7 септември, делегација на македонски Бугари, составена од претседател на Централниот комитет на МПО Методи Чанев од село Острово, Воденско, неговиот заменик Христо Анастасов од село Турие, Леринско и секретарот Петар Ацев од Скопје, придружуван од поглаварот на бугарската епархија Американскиот владика Кирил, се сретнуваат и разговараат со Линдон Џонсон. Покрај обезбедувањето, претседателот бил придружуван од Менен Вилијамс, заменик државен секретар на САД, Нил Стејблер, кандидат на демократите за гувернер на Мичиген и уште неколку сенатори.
Оваа средба е исклучително важна не само затоа што македонските Бугари успеале уште еднаш да ја постават на дневен ред каузата за Македонија, туку поради нејзиното брзо и вон-протоколарно одржување, што го покажува големиот авторитет и доверба што ги уживале МПО и македонско-бугарските цркви пред американскиот претседател и неговата администрација. На овој начин била демонстрирана поддршката за главната идеја за која тие се залагаат – создавање на слободна и независна Македонија со еднакви права на нејзините националности, од кои најбројни се Бугарите.
Следниот ден, Конгресот на МПО усвои декларација за поробените народи на Југославија. Како такви се наведува македонските Бугари, Хрватите, Словенците и косовските Албанци. Еден месец подоцна, на 11 октомври, датум прогласен од Централниот комитет на МПО за ден на жалост за Македонија, кој денес е државен празник во Скопје, беше усвоена „Позиција по повод 20-годишнината од поробувањето на Македонија од страна на титовите комунисти“. Во тој документ експлицитно се наведува дека населението што живее во Македонија е составено од Бугари, Албанци, Власи, Турци, Грци и Евреи.
Македонските Бугари не го забораваат гестот на Линдон Џонсон. На претседателските избори што следеа, МПО водеше кампања за него и тој беше реизбран. МПО им дава особено активна предизборна поддршка на оние кандидати за Конгресот на САД, кои во своите пораки се изјаснуваат против давање каква било помош на југословенскиот диктатор Тито.
Позицијата на претседателите Џон Кенеди и Линдон Џонсон е малку спротивставена на политиките на сегашната американска администрација, која, без да спроведе длабинска анализа, смета дека со пристапувањето на Северна Македонија во ЕУ, таа ќе се отцепи од силното Руско влијание. Се разбира, иднината на Скопје лежи во ЕУ, но за таа цел, нашите евро-атлантски партнери мора прво да му помогнат да се реформира и да се раздели засекогаш со злобните тоталитарни практики наследени од режимот на Југославија. Бидејќи политичката доктрина во Скопје не е променета од времето на Тито.
