ХРОНИКА НА ЕДНА САМОУБИСТВЕНА ЉУБОВ: ЛОРА КАРАВЕЛОВА И ПЕЈО ЈАВОРОВ

Во ноќта на 29 наспроти 30 ноември 1913, на подот во станот на семејство Јаворови, на улица „Раковски“ бр. 136 лежат маж и жена. Жената се вика Лора и е мртва, а мажот Пејо е тешко повреден во главата.

Историјата вели дека двајцата се враќаат од гости кај пријатели. Истата вечер Јаворов зборува за својот најнов проект, а имено литературниот магазин „Дума“. Присутни на вечерата се и познатиот брачен пар од тогашната софиска елита- Михаил Грозев-Кремен и Дора Конова. Лора помислува дека меѓу Дора и Пејо се случува нешто и смета дека секој поглед меѓу поетот и убавата дама од софискиот хајлајф е некаков скриен знак.

Вечерта завршува со скандал и закана за самоубиство од страна на Лора. Поетот не ја сфаќа заканата сериозно и реагира предоцна – Лора го допира пиштолот кон нејзините гради и го повлекува чкрапалото. Преплашениот, Јаворов сфаќа дека неговата љубена заминува и ја повикува газдарицата од долниот кат на куќата. Додека сите се лутаат панично наоколу, тој пишува белешка „Мојата Лора се застрела“ и исто така прави обид за самоубиство. Обидот е неуспешен, Јаворов останува жив за да страда…

Бугарското општество е шокирано од трагедијата. Секаков вид на контрадикторни написи со вистини или полувистини се појавуваат во печатот.

Се појавуваат гласини дека Јаворов како поранешен припадник на ВМРО и борец за слободата на Македонија, бил способен на се’ па дури и да ја убие сопствената сопруга.

Врсниците на Јаворов го помнат како затворен, нервозен, непопустлив и емотивен на болка. Како дете, повеќе го привлекувале животните отколку луѓето, се опкружувал со нив долго време, па дури и првата негова фотографија е со омиленото магаре на неговиот татко.

Кога во 1901 се појавила првата стихозбирка на Јаворов, истата е прифатена со голем ентузијазам. Ова го сведочат многу современици, како и печатот. Но тиражот на првото дело е само 1000 примероци.

Неговите први песни го направиле популарен претежно меѓу поетите од кругот „Мисла“. Таму веќе припаѓаат докажаните творци Пенчо Славејков и д-р Крстев. Едно по едно, тие ги објавуваат неговите дела и се прашуваат како ова „темно дете од село“ може да се искачи на такви уметнички височини. Така, само на 22-годишна возраст, поетот влегол во врвот на литературниот магазин „Мисла“. Пенчо Славејков за него вели: „Тој се дружи само со комити и арамии.Таму е слободен “.

Враќајќи се неколку години наназад, филмската лента јасно покажува дека Јаворов е силно воодушевен од огнената природа на Лора, нејзината отворена личност и нејзината убавина. За привлечноста што поетот ја чувствува за Лора на прв поглед, докажува една од неговите најголеми лирски достигнувања – песната „На Лора“:

“Душата ми е стон.
Душата ми е зов.
Защото аз съм птица устрелена;
на смърт е моята душа ранена,
на смърт ранена от любов.”

Според истражувачите, Лора е заинтригирана од големиот поет, но меѓу нивниот заеднички интерес се спротивставила мајката на Лора – Екатерина Каравелова. Таа отворено не го сака Јаворов и години подоцна ќе сподели:

„Кога седнавме на масата, го видов во анфас за прв пат. Тој беше грд: дебели синкави усни, жолто-зелено лице. „Белото“ во неговите очи беше жолто. Лора, тогаш беше 18 до 19 годишна девојка, седеше до него. Таа беше многу убава. Кога ги погледнав овие две лица едно до друго, контрастот беше особено голем, на штета на Јаворов “.

Екатерина Каравелова е убедена дека нејзината ќерка заслужува подобар кандидат. Мајката на Лора успеа да најде еден во лицето на д-р Иван Дјанков – млад активист на Демократската партија и секретар на Стопанската комора во Русе. Иако Лора силно се спротивставува на идејата за брак, бидејќи е заљубена во Јаворов, нејзината мајка успева да ја натера да стапи во брак со Дјанков. Тоа се случува во 1907 година. Бракот не ги спречува Лора и Јаворов интензивно да се допишуваат. Лора дури оди во Париз за да го поддржи Јаворов кога неговата прва љубов Мина умира. Лора и Дјанков се разведуваат во јуни 1912 година.

На 19 септември 1912 година, Јаворов и Каравелова се венчаат, а само неколку дена по свадбената церемонија, поетот заминува да се бори за ослободувањето на Македонија. Токму овие денови во кои се разделени се најсреќните од нивниот краток брак, кој траел нешто повеќе од една година. Писмата што ги испраќаат едни на други додека се разделени се доказ за тоа. Јаворов ја нарекува „Лоричка“, „драга сопруга“, и пишува дека „ја бакнува илјада пати“… Таа одговара со „мој Јаво“, „Драг мој, единствен мој!“, Барам прошка, затоа што не можам да те сакам подобро “.

Лора со нетрпение го очекува враќањето на Јаворов, го опремува нивниот стан на улицата „Раковски“ бр.136, а нејзината најголема желба е да се грижи за него додека тој ги пишува неговите дела. Набргу по пристигнувањето на поетот во Софија, почнуваат скандалите меѓу него и неговата сопруга.

До кобната ноќ на смртта на Лора…

Истрагата започнува веднаш. Ја води истражителот Иван Божилов. За жал, лекарите кои ги прават првите извештаи за смртта на Лора не биле компетентни во сферата на судската медицина. Водени од правилото дека влезната рана е помала од излезната, тие изјавиле дека Лора е застрелана во грбот. На првиот увид присуствувал новинарот Панајот Стојчев од весникот „Утро“. Истражителот Божилов го замолил да не пишува ништо пред обдукцијата. Но, кој можел да го запре скандалозниот новинар, да објави во весникот „Утро“ напис со наслов „Убиството на Лора од Јаворов“.

На обдукцијата, вистината беше утврдена, пронајдени се неспорни докази дека куршумот што излегол е пронајден во фустанот на Лора, а парчињата ткаенина што биле пронајдени во влезната рана на нејзините гради, докажуваат дека Јаворов не ја застрелал Лора. Но лошите гласини веќе ја преплавиле Софија. Некои кругови дури ја пуштаат во оптек лагата дека другарот на Пејо, Тодор Александров ги натерал докторите да направат таков извештај што ќе го претстави поетот како невин во однос на смртта на Лора.

Бруталната кампања против Јаворов се разгорува и од некои литературни кругови. Обвинувањата против Јаворов ги споделуваат писатели како Стилијан Чилингиров, Ст. Л. Костов, Константин Константинов, братот на Пенчо Славејков – Рачо, Петар Нејков и други.

Уништен и пропаднат во длабока депресија Јаворов се самоубива на 29 октомври 1914 г.

Негова последна желба е да биде погребан во комитска униформа: