Скопје намерно ја тупка топката во место за условот на Софија

Пишува: Костадин Филипов, долгогодишен дописник од Скопје за БНТ, БТА и БНР

Почна да ме загрижува молкот што неодамна завладеа околу нашите односи со Република Северна Македонија. Дали забележавте? Политичките партии кај нас, инаку доста гласни по ова прашање, одеднаш замолкнаа и ја исфрлија РС Македонија од темите, за кои не се согласуваат со другите. Изгледа сфатија дека зборувањето за тоа како одат нашите односи со нашите соседи на југозапад веќе не носи никаков посериозен политички бенефит и затоа го прават тоа.

А можеби дојде време да се запрашаме што направија летото во парламентот со гласањето за поддршка на предлогот на француското претседателство? Да прашам што всушност доби, а што изгуби Бугарија, во која се колнат, од однесувањето на владата на „Продолжуваме со промената“, која толку сакаше да блесне на историскиот хоризонт, но својот резултат од напорите го сведе на еден авион што слета еднаш-два пати на аеродромот во Скопје и се врати во хангарот како симбол на несмасната политика на Кирил Петков и неговата придружба.

За волја на вистината, ова исклучување на темата за нашите односи со Северна Македонија од активниот дел на јавната дебата треба лично да ме радува. Кај нас има комбинација од неколку кризи, во потрага по излез од кои, политичкиот говор станува се поакутен, партиите се пожестоки една против друга, наместо умерени тонови на вербална изјава, тие често достигнуваат фалсет. Што и да се стави на дневен ред на расправата, што и да се пушти во јавниот простор е со цел да се понижи политичкиот противник и да се добие предност во пресрет на следното гласање во Собранието.

Во оваа жестока политичка битка нема место за толку деликатна и чувствителна тема како нашите односи со Скопје.

Колку текстови имам напишано и колку зборови сум кажал во изминатите години за фактот дека она што го правиме или не го правиме (во повеќето случаи) со Северна Македонија не треба да биде вклучено во внатрешната политичка дебата кај нас. Партиите нека се расправаат, нека се караат, нека си удираат шамари за прашањата за здравството, образованието, формирање на редовен кабинет и се останато, но нека не ги чепкаат односите со Скопје. Не поради друго, туку поради опасноста да се искриви вистината во жестоките спорови, да се кажат работи за кои уште еднаш неправедно може да бидеме обвинети од политичарите крај Вардарот, кои само го чекаат ова. Последниве години само ја потврдија оваа моја загриженост и јасно ставија до знаење дека ако не молчиме, вистинската позиција е барем да внимаваме кога и каде ги артикулираме нашите ставови за односите со Северна Македонија. Како во оној виц: како ежовите имаат секс – многу, многу внимателно.

Сето тоа е во ред. Но, зошто ми се чини дека ова немешање на темата за нашите односи со Скопје во нашата актуелна политичка и меѓупартиска дебата не е производ на погоре споделеното разбирање? Слушнав влијателни дами и господа, од кои некои со години ги мачкаат парламентарните седишта, дека предлогот на француското претседателство и неговото прифаќање кај нас и крај Вардарот го симнал товарот на наметнатото вето на европската интеграција на Северна Македонија. И дека сега можеме мирно да си ја гледаме другата работа, бидејќи проблемот веќе не е меѓу Софија и Скопје, туку меѓу Брисел и Скопје. Што треба да се реши, нека си одлучат тие, ние веќе си ја завршивме работата.

Тоа се глупости, се разбира. Поради многу причини. Прво, да ги оставиме Европејците да го решат билатералниот проблем со Скопје наместо нас самите, покажува дека сме наивни. Не дека досега не сме го правеле тоа, напротив, нашата наивност и нашите романтични чувства кон нашите блиски покрај Вардарот често не залажувале. Немам чувство дека Брисел се забрзал да ги исполни своите обврски од предлогот на француското претседателство. Но, во Скопје, во контактите со претставници на бриселската администрација гледаат уште една можност за продолжување на линијата на однесување на која сме сведоци во последните години. А таа е да ги натераат политичарите во Брисел да мислат дека вистината е на страната на народот крај Вардар и нивната политичка елита, а не на страната на Бугарија.

Да, амбасадорите на земјите од ЕУ во Скопје, како и претставниците на ЕУ кои го посетуваат таму, ги повикуваат локалните политичари дека треба да направат напори да го исполнат условот Бугарите од Северна Македонија да бидат вклучени во Уставот на земјата. А скринингот на локалното законодавство е во тек, при што неговиот ноемвриски рок е прифатен како последен рок, во кој Скопје треба да го исполни горенаведениот услов.

Од друга страна, не треба да ги затвораме очите пред фактот дека колку и да останува малку време за одлуката за вклучување на Бугарите во Уставот, тоа се користи од политичката елита во Скопје за да се замагли позицијата на Бугарија по оваа работа. Верувале или не, таму има влијателни луѓе кои навистина веруваат дека некако можат да ја излажат Софија и да ја натераат да го омекне нејзиното инсистирање за Бугарите од Северна Македонија. А тоа треба да се случи до ноември, кога ќе заврши мониторингот на ЕК и кога треба да се одржи втората меѓувладина конференција, која во суштина ќе ги започне преговорите за членство во ЕУ. Не знам, но овие континуирани повици од страната на Скопје да се создаде позитивна атмосфера во дијалогот меѓу нас и да се биде критичен и поучен кон секоја манифестација што не спаѓа во овие рамки, ми изгледаат како обид да се ограничи критичкото говорење, што од време на време го допуштаме во нашите текстови и јавни настапи. Колку и истите да се конструктивни. Гледајќи ги бугарските медиуми, особено електронските, кои го филтрираат учеството на новинарите и јавните личности со различно мислење од она што се очекува во Скопје, ми се чини дека некако влеговме во линијата на однесување што е во склад со интересите на Северна Македонија, а не на Бугарија. А тоа, не е добро.

Неодамна во едно ТВ студио водителката ме праша какви компромиси треба да направи Бугарија за конечно да ги реши проблемите во односите со Скопје. Се обидов да објаснам, иако потоа се налутив на себе што не одговорив како што требаше. Каква е оваа упорност со која нашите колеги од медиумите ја бараат вината за се што се случува во нашиот дијалог со Северна Македонија, само кај нас? Зошто не прашуваат какви компромиси направи Скопје за да го гарантира својот европски пат, кој наводно толку цврсто го оди? Никој. Таму одлучија дека нивниот став за одбрана на идентитетот е единствениот правилен, дека е конкретен еднаш засекогаш и никако не треба да се допира. Ќе го искористам клишето кое толку пати ни функционираше – како ние во Бугарија да сме кандидати за членство, а не Северна Македонија. Фала богу, бугарската дипломатија, иако не толку бучна и привлечна, си ја врши работата.

А прифаќањето на Бугарите во Северна Македонија како дел од бугарскиот народ и нивното вклучување во Уставот е пресвртница од која нема враќање назад. Дури и да имаме резерва во врска со тоа. Не смее да има повлекување!

Еве го, каде е ноември?